Goed idee, zo’n fonds, maar wat doen we ermee?

De Politieke Beschouwingen in de Tweede Kamer zijn al zo’n acht uur aan de gang als D66-fractievoorzitter Rob Jetten zegt: „We moeten onze blik niet meer richten op de schoenen, maar op de horizon.” In vak K, waar de ministers en staatssecretarissen van Rutte III bij elkaar zitten, schudt CDA-vicepremier en schoenenfreak Hugo de Jonge lichtjes zijn hoofd. Naast hem, op het tafeltje van premier Mark Rutte, ligt een geel servet met snoepjes. Het kabinet heeft het gezellig. Het kabinet krijgt het ook nauwelijks moeilijk. Wie kan tegen de ruime begroting zijn van Rutte III? Wie wil géén ‘investeringsagenda’ of ‘fonds’ met tientallen miljarden?

Wat de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie er precies mee wil en wat het idee erachter is, de ‘horizon’ van Rob Jetten, is na een lange dag en avond niet duidelijk. Jetten noemt elektrische vliegtuigen die, vindt hij, als eerste uit Nederland kunnen opstijgen, de Amsterdamse Noord-Zuid-lijn die kan worden doorgetrokken naar Schiphol, kunstmatige intelligentie om „deuren te openen voor kankeronderzoek”.

VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff denkt, zegt hij op woensdagochtend, aan „biotechnologie, fotonica, nanotechnologie, kunstmatige intelligentie, thorium”. „Of iets totaal anders?” Hij wil het horen van het kabinet. „Want ik heb er geen verstand van, als jurist. Wat is het en waar moeten we als eerste bij zijn?”

Het is nog groot, en ver weg. Ook voor de leider van de kleinste coalitiepartij, de ChristenUnie. Gert-Jan Segers vindt dat het geld bedoeld is voor „de economie van de toekomst, mensgericht, rekening houdend met de draagkracht van de schepping”. Hij ziet een „omslag naar schone energie” voor zich, en „snelle ov-verbindingen tussen de landsdelen, binnen stedelijke regio’s en met het buitenland”.

In het kabinet was er de afgelopen dagen gedoe over de bedenker van het fonds – was dat minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) geweest of minister van Economische Zaken Eric Wiebes (VVD)? Die vonden allebei dat het hún idee was. PvdA-leider Lodewijk Asscher had het in de Politieke Beschouwingen over het „Wopke Wiebes-fonds”.

Segers wist een betere naam, vond hij zelf. In de Bijbel had Jozef ook al „in goede tijden” een oplossing bedacht voor slechte tijden. „De echte geestelijke vader is Jozef.” Dus kwam hij met het „Jozef-fonds”.

Ook CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma begon, wat omfloerst, over de ruzie in Rutte III. Hij zei: „Goede ideeën hebben vele vaders en moeders. Dat brengt me bij het investeringsfonds.” Heerma had daar, zo leek het, vooralsnog veel zorgen over. Zou het wel echt worden gebruikt om Nederland vooruit te helpen in kennis, innovatie en „verdienvermogen”? „We moeten waken voor mission creep.” Je kon terechtkomen in iets heel anders dan de bedoeling was, en juist níet iets moois.

Opa in het magazijn

Dijkhoff had het maar kort over het fonds, en heel lang over Philips in de tijd dat zijn opa daar in het magazijn werkte. Philips had een dorp voor zijn werknemers gebouwd en onderwijs geregeld voor de kinderen. Zo’n houding, bedoelde hij, verwacht de VVD nu ook van bedrijven.

Een bijzonder moment in het debat was de vriendelijke discussie tussen Dijkhoff en Jetten over een loonstijging in het bedrijfsleven – alsof het niks bijzonders was dat twee liberale politici zich daar samen druk over maken. Dijkhoff zei nog wel dat je „per bedrijf” moest beoordelen wat nodig was. Maar VVD en D66 zouden samen het kabinet gaan oproepen om „maximale druk” te zetten op het bedrijfsleven, om uit te komen op een loonstijging van 4 of 5 procent.

Lees ook Een opmerkelijke ruk naar het dramaloze midden

Jetten was zijn verhaal begonnen met de verzuchting dat de onderlinge omgang in dit debat zo „prettig” was voor „de mensen thuis”. Vorig jaar, toen het nog de bedoeling was om de dividendbelasting af te schaffen, was alles nog anders tussen de coalitie en de oppositie. Het was fel en persoonlijk geweest. Jetten vond het debat nu „een verademing”.

Segers en hij maakten hun achterban nog wel even duidelijk hoe verschillend hun partijen zijn – en blijven. Segers vroeg Jetten of het onderzoek dat nu wordt gedaan naar ‘voltooid leven’ D66 nog op andere gedachten kon brengen over zo’n wet. Nee, zei Jetten.

Het CDA en de ChristenUnie wisten elkaar te vinden in het voorstel voor een parlementair onderzoek naar slecht functionerende overheidsdiensten, zoals de Belastingdienst, het UWV, de IND of het CBR. „Als dit bedrijven waren”, zei Segers, „waren ze allang failliet gegaan.”