Dit moet je weten om de verwarrende liquidatieoorlog te begrijpen

1. Is dit een aanslag op de rechtsstaat?

Het zijn grote woorden waarmee we zuinig zijn, maar: ja, dit is een aanslag op de rechtsstaat. De inzet van kroongetuigen is ook in de bovenwereld omstreden, maar deze nieuwe aanslag vanuit de onderwereld, woensdag, nadat in maart 2018 al de volstrekt onschuldige broer Reduan van de kroongetuige was doodgeschoten, is beangstigend. Het vermoorden van zijn advocaat om de kroongetuige te raken is van een ongekende, cynische bruutheid die de rechtsstaat hard raakt.

2. Is het voor het eerst dat een advocaat is gedood?

Een geplande moord op een advocaat alleen om een crimineel zoals een kroongetuige te raken, is nieuw. Helaas is vaker een advocaat gedood. De 32-jarige Machiel Pul werd in 2004 doodgestoken in Doetinchem door een jongen van achttien wiens ouders in scheiding lagen. Hij vond dat de advocaat het leven van zijn vader verpestte namens zijn moeder. Dat is echter wel een ander type moord dan deze op raadsman Wiersum.

3. Is dit een signaal naar nieuwe getuigen of is het wraak?

Het ligt voor de hand te denken aan een combinatie van beiden. Wraak op Nabil B. voor het doorbreken van ‘de omerta’, de zwijgplicht, en een morbide boodschap aan twijfelaars die overwegen te gaan praten. ‘Niet doen, want we pakken je geliefden of je advocaat.’ Over B. was al in die trant gedreigd: ‘iedereen van hem gaat slapen’ als hij zou praten.

4. Wat betekent dit voor het instituut kroongetuige?

De aanklagers spraken van ‘een duidelijk signaal’, toen ze Nabil B. presenteerden als eerste kroongetuige in het milieu dat wordt gedomineerd door criminelen van Marokkaanse komaf. De boodschap van justitie: “Wanneer je in dit milieu bent beland, kun je er wél uit.” Te vrezen valt dat de in maart 2018 en woensdag afgevuurde signalen een stuk sterker zijn. Wie praat, die gaat - of nog erger: diens naaste of advocaat gaat.

5. Was deze liquidatie misschien al langer gepland?

Dat zullen we voorlopig niet zeker weten. Maar verreweg de meest voor de hand liggende gedachte is dat de voortvluchtige Ridouan Taghi, tegen wie de kroongetuige zeer belastende verklaringen heeft afgelegd in liquidatieproces Marengo, de moord heeft laten plegen om Nabil B. en de rechtsstaat zo hard mogelijk te raken en zo, in de aanloop naar weer een nieuwe zitting dinsdag, weer een oorverdovend signaal te geven. De kroongetuige moet worden geraakt, de rechtsstaat moet worden ontwricht en iedereen rondom het proces moet zich zorgen maken.

6. Moeten alle advocaten, officieren van justitie, rechters en journalisten die bij dit Marengo-liquidatieproces betrokken zijn of daarover schrijven, nu ook beveiligd worden?

Het is een voor de hand liggende eerste gedachte, maar het is om te beginnen onuitvoerbaar. Nederland is daar niet op toegerust. Het beschermen van de familie van de kroongetuige gaat, ook sinds zijn broer is vermoord, al niet goed en leidt tot voortdurende conflicten. De best geoutilleerde, gespecialiseerde Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB) heeft ook na het aannemen van nieuwe beveiligers absoluut niet voldoende capaciteit om veel meer mensen te beveiligen.

7. Wie moeten dan wél beveiligd worden?

Misschien de advocaten van de kroongetuigen. Nabil B. heeft naast Wiersum nog een advocaat en de vermoorde Wiersum zal moeten worden vervangen – als er tenminste een advocaat is te vinden die zich daarvoor opwerpt. In Marengo en verwante onderzoeken is er ook nog een tweede kroongetuige, Tony de G., met zijn eigen juridische bijstand. Of de officieren van justitie en rechters zich, behalve op zwaarbeveiligde procesdagen, willen laten beveiligen, is nog onbekend.

8. Hoe ingrijpend is het om beveiligd te worden?

Een kroongetuige moet na het uitzitten van zijn straf met een nieuwe identiteit een nieuw leven opbouwen in een onbekend buitenland. De zwaarste beveiligingsregimes voor niet-criminelen, zoals de familieleden van de kroongetuige, maar ook het koningshuis, bedreigde politici en journalisten, grijpen ook diep in. Wonen in een zwaarbeveiligd pand, transport in gepantserde auto’s en zware persoonsbeveiliging beperken de bewegingsvrijheid vergaand. Wel proberen de beveiligers normaal leven zo goed als dat kan te faciliteren.

9. Hoeveel mensen zijn er beschikbaar om mensen te beveiligen?

De Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging, een speciale eenheid van de politie, had tussen de 350 en 400 medewerkers, inclusief ondersteunend personeel, en is recent iets uitgebreid. De dienst kampt niettemin structureel met zware onderbezetting. Als tegelijkertijd veel personen ‘in hoge dreiging’ moeten worden beveiligd, vergt dat uiterste inspanningen of moeten andere diensten bijspringen.

10. Kun je beveiliging weigeren?

Ja, dat kan. Wie echt geen beveiliging wil of slechts summiere maatregelen wil accepteren, kan beveiliging uiteraard afslaan. Advocaat Wiersum had door het handelen van de staat omtrent de kroongetuige – in de aanloop naar het sluiten van de deal - daarna geen vertrouwen in de door de overheid aangeboden beveiliging en accepteerde slechts beperkte maatregelen. Wiersum was bezig particuliere persoonsbeveiliging te regelen.

11. Is Nederland met deze liquidaties definitief een narcostaat?

In een narcostaat maken drugscriminelen de dienst uit. Zo ver is het in Nederland niet. Wel zijn deze liquidaties van niet-criminelen beklemmende stappen van drugscriminelen die zich onaantastbaar wanen en de maatschappij ontwrichten.

12. Waarom spreekt Het Parool nooit van ‘mocromaffia’ of een ‘mocrowar’?

De term ‘mocro’ zou onterecht zijn. Naast al die (jonge) mannen van Marokkaanse origine, spelen ook autochtone Nederlanders en jongens van Antilliaanse en Surinaamse komaf in deze netwerken een rol. Hoewel de liquidaties van maart 2018 en woensdag sterk aan maffia doen denken, heeft dit specifieke milieu daarmee weinig van doen.

Maffia heeft machtige, bestendige structuren, vaak langs familielijnen. De Amsterdams-Utrechtse milieus waarin sinds 2012 bloedige vetes woeden, is daarentegen vergeven van scheuringen, gelegenheidscoalities en overlopers. De schutters zijn geen professionele misdadigers, maar vaak kansarme en makkelijk beïnvloedbare jongens.

Ze hebben veelal een laag IQ, nemen bizarre risico’s en schieten met automatische wapens die ze lang niet altijd onder controle hebben. Al te vaak zijn onschuldigen vermoord door bloednerveuze schutters die niet opletten. De term maffia is veel te veel een twijfelachtige eer.

13. Hoeveel doden zijn er nu gevallen?

Dat hangt ervan af wie je daarbij meetelt, maar de laatste zes, zeven jaar in elk geval meer dan dertig in Amsterdam en Utrecht. Ook in Spanje, België en Midden- en Zuid-Amerika vielen nog Nederlandse slachtoffers.

14. Hoeveel kost een liquidatie?

Steeds minder, doordat de veelal zwakbegaafde schutters zich steeds makkelijker voor een dergelijke klus laten werven - soms met loze beloftes. Soms zijn schutters doodgeschoten in plaats van betaald. Dan kunnen ze tenminste ook niet meer praten, zal de gedachte zijn. Waar in het verleden over wel twee ton bloedgeld werd gesproken, bijvoorbeeld voor de liquidatie van Cor van Hout in 2003, is gebleken dat de laatste jaren liquidaties zijn gepleegd voor slechts enkele tienduizenden euro’s. Of soms nóg minder.

15. Is het moeilijk zo’n liquidatie te regelen?

Ja, doorgaans wel, en het vergt tijd. De moord op broer Reduan van de kroongetuige was uitzonderlijk en de dader nam extreme risico’s door herkenbaar zijn bedrijf in te lopen. Hoe roekeloos deze volgens getuigen jonge schutter is geweest, zal blijken. Een klassieke liquidatie vergt meer tijd. De gangen van het doelwit moeten in kaart worden gebracht. Wanneer is hij waar? Wat is de beste moordplek? Hoe zijn de vluchtwegen? Vaak met gebruik van peilbakens onder auto’s worden doelwitten geobserveerd en gevolgd.

Daarnaast moeten schutters worden geworven en wapens en snelle vluchtauto’s worden geregeld. Een tweede vluchtauto met valse kentekenplaten moet worden ‘koud gezet’ voor de overstap. De eerste vluchtauto wordt in brand gestoken, de daders vervolgen hun vlucht in een auto die getuigen niet hebben gezien.

16. Hoeveel jongens zijn er die bereid zijn dit doen?

In Amsterdam en Utrecht zijn zeker tientallen potentiële schutters, maar te vrezen valt dat het ver boven de honderd uitkomt. Een liquidatie vergt niet alleen een of meer schutters, maar ook mannen die doelwitten observeren (‘timeren’ in straattaal), wapenleveranciers, dieven van vluchtauto’s et cetera. Met hen erbij kom je op honderden. Ook na tientallen veroordelingen en nog veel meer arrestaties blijkt er een enorm reservoir aan jonge mannen te zijn die snel willen klimmen op de criminele ladder.

17. Wat wordt er gezegd over de opdrachtgevers?

Degenen die volgens kroongetuige Nabil B. aan het hoofd staan van de organisatie die hij beschuldigt, Ridouan Taghi en diens beweerde rechterhand Said Razzouki, zijn al jaren voortvluchtig en verblijven waarschijnlijk al jaren vooral in het buitenland. Hun groep zou over vele miljoenen uit cocaïnehandel beschikken, wat het onderduiken vergemakkelijkt en de slagkracht groot houdt.

Omdat in elk geval Taghi in Marokko wordt beschuldigd van het geven van de opdracht voor een liquidatie waarbij een onschuldige werd gedood, kan hij daar niet heen. Ingewijden denken dat ook Dubai geen optie is, vanwege de nauwe banden tussen dat land en Marokko. Het Openbaar Ministerie bracht het bericht naar buiten dat hij daar waarschijnlijk zat, maar ingewijden kunnen zich dat moeilijk voorstellen.

18. Waar gaan deze conflicten in het criminele milieu eigenlijk om?

Om machtsposities in de internationale cocaïnehandel, bovenal. Daarnaast om wraak voor eerdere liquidaties. Soms wordt het liquideren van een schuldeiser goedkoper geacht dan betalen. Bovendien worden mensen uit de eigen organisatie geëlimineerd als zij een gevaar dreigen te worden omdat ze te veel weten. Dat lot dreigde Nabil B. te treffen. De moorden op B.’s broer en advocaat zijn van de buitencategorie en duidelijk bedoeld om de rechtsstaat te ontwrichten, de kroongetuige zo hard mogelijk te treffen en mogelijke kandidaat-spijtoptanten af te schrikken.

19. Waarom lukt het de recherche niet te infiltreren in deze misdaadgroepen?

Extreem wantrouwen en ‘professionele’ argwaan zijn de basis waarop grotere misdaadgroepen zijn gebouwd. Daarom wordt ook keihard afgerekend met verraders die praten. De voetsoldaten zullen ook nooit precies weten wie de uiteindelijke opdrachtgevers zijn, zodat ze rivalen of de politie weinig kunnen vertellen.

De leiders van de groepen kennen hun naaste compagnons vaak al van jongs af. Dat maakt infiltreren hoe dan ook lastig. Bovendien is de recherche schrijnend wit, terwijl dit milieu door criminelen van Marokkaanse origine wordt beheerst.

20. Zijn er genoeg Marokkaanse agenten?

Er zijn lang niet genoeg Marokkaanse agenten om de politie een afspiegeling van de samenleving te laten zijn. De recherche die zich op de zware criminaliteit richt, heeft een nog groter gebrek aan teamleden van Marokkaanse afkomst.

Een witte rechercheur zal onmiddellijk opvallen in een waterpijpcafé en spreekt ook domweg de taal niet. In de Marokkaanse schaamtecultuur houden zelfs nette families de vuile was binnen. Het gebrek aan goede Marokkaanse rechercheurs en connecties in de Marokkaanse gemeenschap is een van de grootste problemen waarmee de politie kampt, de vele goede bedoelingen en initiatieven tot verbetering ten spijt.

21. Wat kan de politiek doen?

De weerzinwekkende moord op Reduan B. en Derk Wiersum lokten en lokken weer volop geschokte reacties uit, ook in politiek Den Haag. Maar veel verder dan het uitspreken van hun afschuw komen politici niet. Het is makkelijk te roepen om hogere straffen, maar een afschrikkende werking gaat daarvan nauwelijks uit.

Het ligt voor de hand meer geld en bevoegdheden te eisen voor de politie en de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging, die bedreigde personen bescherming biedt. Het vergroten van de pakkans zou een doel kunnen zijn, maar de materie is veel te complex voor eenvoudige ingrepen.

Zo lang drugs illegaal blijven, is met de handel erin kapitalen te verdienen. De grote steden zijn vergeven van jongens die zich kansloos voelen en de misdaad als enige carrière zien die ze kan geven wat ze willen: een luxeleven, dure kleding en horloges en een mooie auto - net zoals hun rolmodellen hebben.

22. Waarom is dit onderwerp voor iedereen van belang?

Omdat liquidaties de maatschappij ontwrichten, zeker moorden op onschuldigen zoals nu zelfs een advocaat die vond dat (juist) ook een kroongetuige rechtsbijstand verdient. Omdat schietpartijen op straat levensgevaarlijk zijn voor passanten en omwonenden. Omdat rijke criminelen zich invreten in de bovenwereld, die daardoor corrumpeert. Om maar wat te noemen.