Daniel Wayenberg (1929-2019) was wel degelijk een van de beste pianisten van Nederland
Een van de beste pianisten van Nederland? Daniel Wayenberg noemde het zelf in een interview ‘grote onzin’. Maar hij was het wel degelijk. Met ook nog eens veruit de langste carrière. In maart 2018 speelde hij op zijn 88ste nog in de kleine zaal van het Concertgebouw. Dinsdag overleed hij op 89-jarige leeftijd.
Het talent van de in Parijs geboren, maar in Nederland opgroeiende Wayenberg werd door zijn ouders herkend. Ze hielden hem van school, zodat hij acht uur per dag kon pianospelen. Daarnaast kreeg hij thuis privé-onderwijs. Met vier jaar kon hij al dingen die hij hoorde naspelen. Hij had ook een absoluut gehoor. Vanaf zijn zeventiende studeerde hij in Parijs bij de beroemde pedagoge Marguérite Long. Zijn doorbraak kwam toen hij in 1949 op het Marguérite Long-Jacques Thibaud Concours in Parijs de tweede prijs won.
In 1953, toen hij 24 was, speelde hij met de New York Philharmonic in Carnegie Hall. Een jaar later volgde zijn debuut in het Concertgebouw. Die volgorde is tekenend, want Wayenberg speelde vaker in het buitenland dan in Nederland. Hij woonde in Parijs, en op latere leeftijd even buiten Parijs.
Toch was hij ook in Nederland vanaf de jaren vijftig zeer geliefd. Zijn collega Jan Wijn, die in de jaren zestig en zeventig vaak met hem samenspeelde, noemt hem onomwonden een natuurtalent. “Zijn spel was helder, technisch heel gaaf en goed georganiseerd. Ik hield ervan omdat het ontzettend eerlijk en gedreven was. Maar het geniale van hem was zijn ongelooflijke gehoor en geheugen. Hij kon als je een stukje van een pianoconcert zat te oefenen zonder voorbereiding en uit zijn hoofd de orkestpartij erbij spelen. Dat heb ik meermalen meegemaakt. Hij en Theo Bruins waren de twee iconen van de Nederlandse pianowereld.”
Wayenberg onderhield zijn technische bagage door 7 à 8 uur per dag te spelen. De moeilijkste stukken, zoals het tweede pianoconcert van Bartók en het Tweede van Prokofjev, behoorden tot zijn repertoire. Daarnaast componeerde hij sinds de jaren zeventig ook, onder meer het ‘Concerto pour 3 pianos et orchestre’ en het orkestwerk ‘Symfonie Capella’.
Improviseren kon hij ook goed. Halverwege de jaren zeventig bedacht zijn impresario dat hij op kon treden met iemand uit de jazzwereld. Dat werd Louis van Dijk. Vanaf de jaren tachtig liepen de klassieke concerten terug maar bloeide zijn carrière in het lichte genre, met name door de optredens met de Gevleugelde Vrienden, waartoe onder anderen Tonny Eyck, Pim Jacobs en Pieter van Vollenhoven behoorden. Het paste wel bij de speelse kant van zijn persoonlijkheid. Wayenberg, die nooit getrouwd is, was gek op voetbal, biljarten, computerspelletjes en op zijn Märklin-treintjes, waarvoor hij in de kelder van zijn huis een emplacement had gebouwd. Hij was een kei in flipperen en wist op het ministerie van financiën zelfs minister Zalm te verslaan.
Wayenberg maakte vele plaat- en cd-opnamen, die onderscheiden werden met prijzen. Tot zijn bekendste opnamen behoort ‘Rapsody in Blue’ van Gerswin. In 2016, toen hij 86 was, kwam zijn opname van Liszts ‘Études d’exécution transcendante’ uit. Bijzonder virtuoze muziek, die maar door weinig pianisten kan worden gespeeld.
Sinds 2012 speelde hij samen met Martin Oei, een pianist die 66 jaar jonger was. Op de concerten voor twee piano’s werden veelal pianoconcerten gespeeld, waarop een van hen de orkestpartij speelde. Volgens Oei stelde Wayenberg zich op als collega, niet als leraar. “Ik leerde veel van hem door samen te spelen en vooral door te luisteren. Naar zijn klankvorming en zijn techniek. Elke klank die hij wilde hebben, kwam meteen uit de piano. Tot zijn 88ste kon hij de moeilijkste stukken van Liszt en Rachmaninov spelen, alles uit het hoofd. Hij had een fenomenaal geheugen.
“Hij was ook een goed improvisator. Hij hield veel van de opera’s van Wagner en kon die zo even voorspelen op de piano, met alle partijen erin. Die transcripties improviseerde hij ter plekke.”
Solo speelde Wayenberg ook nog. Zo liet hij december 2017, 88 jaar oud, horen dat hij nog steeds een virtuoos werk als ‘Islamey’ van Mily Balakirew aankon.
In dat jaar hoorde hij dat hij darmkanker had. Zijn laatste concerten speelde hij met Oei in Doesburg en Zaltbommel. Dinsdag is hij in een ziekenhuis in Parijs overleden.
Lees ook:
Daniël Wayenbergs Liszt maakt indruk
Liszt, de grootste pianovirtuoos van zijn tijd, vatte zijn spectaculaire pianistische vernieuwingen samen in zijn ‘12 Études d’exécution transcendante’. Er zijn slechts weinig pianisten die ze technisch aankunnen. Des te spectaculairder is dat Daniel Wayenberg er op zijn 86ste een cd-opname van heeft gemaakt.
Chopin klinkt op twee piano’s toch anders
Ze schelen 67 jaar in leeftijd maar al vijf jaar vormen ze een pianoduo. Om dit te vieren brachten de 87-jarige Daniël Wayenberg en de 20-jarige Martin Oei een cd uit waarop ze samen de beide pianoconcerten van Chopin spelen.