Juridische databank laat zien: zoveel rechters, zoveel uitspraken
De kans op een voor de werkgever gunstig ontslagvonnis kan per rechtbank en zelfs per rechter verschillen. Dat blijkt uit de eerste zoekmachine voor rechterlijke uitspraken.
Wil je als Amsterdams bedrijf via de rechter af van een werknemer die je slecht vindt functioneren? Het ligt voor de hand de zaak voor te leggen aan de rechtbank in de hoofdstad. Maar het kan ook in de regio waar de werknemer woont en als dat Den Bosch is, kan het zin hebben de reis naar Brabant een paar keer te maken. Want waar de Amsterdamse rechters niet veel meer dan de helft van de werkgevers – 58 procent – gelijk geven, heeft de baas in Den Bosch een kans van 83 procent.
Zo zijn er nog veel meer verschillen, blijkt uit de databank arbeidsrecht die het Rotterdamse bedrijf LexIQ ontwikkelde samen met de Erasmus Universiteit. Niet alleen tussen rechtbanken, zelfs tussen rechters van dezelfde rechtbank onderling. “Het lijkt erop dat men vaak geen idee heeft wat de collega verderop in de gang aan uitspraken doet”, zegt directeur Martin van Hemert van het bedrijf.
Kinderschoenen
Systematisch zoeken in rechterlijke uitspraken staat nog in de kinderschoenen. Een ambitieus project om de rechtspraak te digitaliseren bleek niet haalbaar en de officiële site rechtspraak.nl biedt maar een klein deel van alle uitspraken. Rechters moeten zelf hun uitspraken klaarmaken voor publicatie, onder meer door de tekst te anonimiseren.
Het Nederlands rechtsstelsel heeft als uitgangspunt dat iedereen gelijk wordt behandeld, los van de regio waar men woont. “Verschillen tussen rechtbanken kunnen toch goed verklaarbaar zijn”, zegt hoogleraar arbeidsrecht Ruben Houweling van de Erasmus Universiteit. Hij noemt de mogelijkheid dat in een bepaalde regio meer dan elders de cultuur is om zaken zoveel mogelijk onderling te schikken. Op die manier komen alleen de complexere ontslagzaken voor de rechter – zodat die minder vaak de werkgever ter wille lijkt te zijn. “Maar bij een verschil van meer dan 10 procentpunt heeft men toch wel wat uit te leggen.”
Of rechtbanken ook op andere terreinen dan het arbeidsrecht verschillen in uitspraken, is nog niet onderzocht. Wel heeft LexIQ in samenwerking met de landelijke leiding van het Openbaar Ministerie een zoekmachine ontworpen voor verschillende strafzaken, zoals die tegen mensen die worden verdacht van openlijke geweldpleging. Daaruit blijkt ook dat officieren in de ene regio andere strafeisen kunnen stellen dan hun collega’s elders.
Mensenwerk
Volgens een woordvoerder van de Raad voor de rechtspraak, het landelijk bestuur van de rechtbanken, weten rechters ‘zeker’ van elkaar wat ze doen. “Rechtspraak blijft voor een deel mensenwerk, geen zaak is hetzelfde als een andere zaak. En het blijft altijd mogelijk dat de ene rechter andere accenten legt dan de andere. Maar er is veel overleg onderling, en ook met de collega’s van andere instellingen.” Daarnaast is er ook nog de jurisprudentie, de uitspraken in hoger beroep die voor eenheid zorgen. De woordvoerder zegt dat rechters onderling veel meer uitspraken delen dan de vonnissen die worden gepubliceerd.
“Ik denk ook dat rechters graag willen weten wat hun collega’s doen”, zegt hoogleraar Houweling. “En als ze verschillen merken, zijn ze zeker bereid er een zekere eenheid in te brengen. Dat zag je jaren geleden toen in het ontslagrecht op initiatief van rechters de zogeheten kantonrechtersformule voor ontslag werd geformuleerd.” Die richtlijn voor een vergoeding is inmiddels als te ruim beoordeeld, en het is nog de vraag wat rechters er nu voor in de plaats stellen. Houweling: “Als je iets wilt doen aan die verschillen, moet je ze wel eerst uitzoeken.”
Lees ook:
De robot weegt vrouwe Justitia
Met een nieuwe zoekmachine kunnen advocaten de uitspraken doorzoeken van afgeronde rechtszaken over arbeidsconflicten doorzoeken. Nu doen ze dat nog vaak met de hand.