De echte winnaar van Erdogans raketdeal is Poetin

Het bleek geen bluf. Sinds vorige week heeft Turkije de Russische S-400-raketten in handen, een geavanceerd luchtafweersysteem waarvan gevreesd wordt dat het gevoelige informatie kan verzamelen over F-35- gevechtsvliegtuigen van de Navo. De Verenigde Staten probeerden het land twee jaar lang van aankoop af te praten, maar president Recep Tayyip Erdogan zette door.

Dat stuitte op grote verontwaardiging in Washington. Afgelopen donderdag maakte het Pentagon bekend dat Turkije uit het F-35-programma wordt gezet. Ook eisen Amerikaanse senatoren sancties tegen Ankara. Erdogan zou de Navo-solidariteit met voeten hebben getreden, is hun waarschuwing. Maar de Turken zien dat anders.

Grote inschattingsfout

Volgens Galip Dalay, specialist van Turks buitenlands beleid aan de Universiteit van Oxford, stelt de crisis rondom de aankoop van de S-400-raketten een diepere begripskloof bloot. “De grote inschattingsfout van de Amerikanen is dat ze er vanuit gingen dat Turkije niet zonder hen kan. Daarom zou het land, dachten ze, wel afzien van de deal met Moskou. Maar Turkije ziet zichzelf als een onafhankelijke regionale grootmacht, niet als een onlosmakelijk onderdeel van een westers blok.”

Dat zelfbeeld staat haaks op Turkije’s historische rol binnen de Navo. De Turkse toetreding in 1952 stond in het teken van de Koude Oorlog: Turkije moest een frontlinie vormen tegen de Russische dreiging. “Die wereld is veranderd”, aldus Dalay. “De oorzaak voor de huidige crisis is dat de ideeën over Turkije’s positie binnen de Navo verouderd zijn. Dat probleem bestond al voor Erdogan, en zal in de toekomst blijven spelen.”

Turkije heeft, volgens Dalay, overigens ook genoeg redenen om de goede trouw van westerse partners te wantrouwen. Hij wijst op de oorlog in Syrië, waar de Amerikanen vlak onder de Turkse grens een Koerdische legermacht bewapenden die Islamitische Staat moest helpen verslaan. Ankara zag daarin een schending van de vermeende solidariteit tussen Navo-bondgenoten.

Mislukte putsch

Een tweede deuk in de relatie volgde op de staatsgreeppoging tegen Erdogan in 2016. Het idee dat de Verenigde Staten de coup het liefst hadden zien slagen, wordt in Turkije breed gedeeld. Die perceptie wordt gesterkt doordat Washington weigert over te gaan tot uitlevering van Fethullah Gülen, de leider van de beweging die volgens Ankara achter de mislukte putsch zat. Ook liet het Witte Huis in de nacht van de mislukte coup pas laat weten achter Erdogan te staan.

President Poetin daarentegen was één van de eerste wereldleiders die meteen diezelfde nacht zijn steun betuigde aan de Turkse president. Sindsdien hebben de mannen elkaar ruim twintig keer ontmoet en meer dan vijftig telefoongesprekken gehad, meldde het Kremlin. Kort na de staatsgreeppoging ging Turkije akkoord met de aanschaf van de Russische S-400-raketten.

Russische belangen

De echte winnaar van die deal is Poetin, weet Dalay. “Turkije is afhankelijker van Rusland dan andersom, maar tegelijkertijd kan Moskou geen alternatief vormen voor de Navo. Of het nou in Centraal-Azië, het Midden-Oosten of de Balkan is: de Russische belangen staan nog altijd overal haaks op die van Ankara.”

Daar ligt de valkuil van Ankara’s eigengereidheid. “Turkije denkt zijn belangen het best te dienen door te balanceren tussen het Westen en Rusland. Maar die strategie kan omslaan: je begint met het idee van autonomie, maar raakt uiteindelijk alleen maar meer afhankelijk van beide kanten.”

Lees ook: 

Erdogan: Turkije is verwikkeld in nieuwe onafhankelijkheidsoorlog

Toen de presidenten van Frankrijk, Rusland en Turkije in 2016 hun oudejaarsrede uitspraken, stelde president Erdogan stelde al dat Turkije is verwikkeld in een nieuwe onafhankelijkheidsoorlog.

Erdogan op audiëntie bij Poetin

De Turkse president zet met iedere journalist of wetenschapper die hij in eigen land aanpakt de relatie met Europa verder onder druk, en is op zoek naar buitenlandse vrienden. Poetin profiteert daarvan. Navo-lid Turkije moet als vragende partij concessies doen aan het Kremlin.