Het schijnt dat Lodewijk Napoleon ze nog gezien heeft, deze hoge eiken en beuken bij Amelisweerd. Denk je het gesuis van de A27 weg, dan is het hier misschien nog als rond 1808. Landhuizen, weilanden en boomgaarden, gespiegeld in de Kromme Rijn.
In de strijd tussen asfalt en natuur zijn deze bomen de iconische frontsoldaten, al vanaf 1971 in gevecht om hun voortbestaan. Deze week wonnen ze een belangrijke slag: de Raad van State vonniste dat honderden van hen niet hoeven te wijken voor de verbreding van de snelweg.
Op het terras van het theehuis spreek ik Jos Kloppenborg, van de Vrienden van Amelisweerd. Als scholier was hij al bij het allereerste verzet betrokken, en later bij de acties in 1978 en 1982. Honderden activisten bezetten toen het bos, in het kielzog van de landelijke krakersrellen, met boomhutten en barricades.
„Dat waren niet zomaar wat bomenknuffelaars tegen Rijkswaterstaat in een juridische procedure. In september ’82 leek het wel oorlog.” Hij vertelt erover als een veteraan over het verzet. „Donderdagmiddag kregen we een seintje van de kok van de Kromhoutkazerne. Die had de opdracht gekregen die avond voor duizend man te koken. Toen wisten wij hoe laat het was.” De ontruiming ging er hardhandig aan toe. Een aangespannen kort geding werd niet eens afgewacht. „Met drie bulldozers hebben ze alles omver geramd.” De laatste boom was net gekapt toen de rechter uitspraak deed: ze moesten blijven staan.
Nu, zevenendertig jaar later, heeft Kloppenborg meer geluk. Met dank aan de Raad van State en het Europese Hof, die een streep zetten door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Dat was zo’n echt Nederlandse vondst: vervuilende industrie en landbouw konden de regels doodleuk omzeilen, als ze maar beloofden de natuurschade later te compenseren.
Jarenlang is er zo op de ecologische pof gebouwd en geboerd. Nu prikken de hoogste rechters die stikstofbubbel lek. De reflexen zijn ook echt Nederlands. Bouwend Nederland smeekt om een ‘noodwet’. En er komt, uiteraard, een commissie. Oud-minister Johan Remkes (VVD) is de verkenner voor nieuwe juridische geitenpaadjes.
Nieuwe uitzonderingen! Anders „zit ons land op slot”, zoals ministers, Cora van Nieuwenhuizen (VVD) voorop, het graag noemen. „Het is juist een opening”, stelt Kloppenborg. „Je kunt nieuwe oplossingen voor mobiliteit en transport bedenken, die rekening houden met het hele ecosysteem van de regio.”
De actiegroep ‘Amelisweerd niet geasfalteerd’ gaf onlangs een boomklimworkshop voor potentiële nieuwe bezetters. Misschien komt die over een paar jaar weer van pas. Al dwingt het stikstofvonnis de overheid nu echt tot schoner bouwen en minder groei. „Als de minister verstandig is, begint ze alvast aan een tactische terugtocht.”