Waar zijn de schilderijen van Bob Ross?

Bob Ross was 11 jaar lang te zien op PBS, de Amerikaanse publieke tv-zender. In 381 afleveringen leerde hij de kijkers hoe ze een schilderij moesten maken. Ook buiten de Verenigde Staten werd hij met zijn zalvende stem razend populair. Toch stuitte een van onze collega’s laatst op vreemde resultaten toen hij een van Ross’ zeer vele schilderijen wilde kopen. Honderden landschapsschilderijen ‘in de stijl van Bob Ross’ of ‘geïnspireerd door Bob Ross’ werden te koop aangeboden – hij leerde de kijkers immers hoe ze zijn doeken zo exact mogelijk konden naschilderen. Maar geen enkel schilderij kon geloofwaardig worden herleid tot de man zelf.

Hingen ze in een museum, of aan de muren van PBS-kantoren verspreid over de VS? Het raadplegen van veilinghuizen leverde niets op, nergens werd een Bob Ross aangeboden.

Dat was natuurlijk ook op internet niet onopgemerkt gebleven. Op de Amerikaanse sociale nieuwswebsite Reddit en elders deed de theorie de ronde dat misschien wel 30.000 van Ross’ schilderijen op de een of andere manier waren verdwenen.

We besloten op zoek te gaan en hadden daarvoor, bleek later, een geschikt moment gekozen. Het Smithsonian’s National Museum of American History had onlangs een paar van Ross’ schilderijen verworven, als een eerbetoon aan zijn populariteit. Zo heeft het ook een keuken, gewijd aan tv-kok Julia Child.

Wat komt er in het Smithsonian te hangen?

Bob Ross maakte drie versies van elk schilderij in zijn programma ‘The Joy of Painting’. De eerste werd al voor de show gemaakt, te gebruiken als referentie. De tweede schilderde hij tijdens de opnamen, met soms improvisaties in de laatste minuut. De derde werd pas na de tv-­opname gemaakt en was bestemd voor leer­boeken.

Onder de aankopen van het Smithsonian zijn de boekversie van Blue Ridge Falls uit seizoen 30 in 1994 en drie versies van On a Clear Day uit seizoen 14 (1988). Andere aankopen zijn de verbouwde trapladder die werd gebruikt als schildersezel in het eerste seizoen en twee notitieblokken met gegevens over de productie van het tweede en derde seizoen.

Hoe verliep de keuze?

“Het moeilijkst was het uitkiezen van de schilderijen,” zegt Eric Jentsch, curator van het National Museum of American History. Jentsch en zijn collega Ryan Lintelman bezochten het kantoor van Bob Ross Inc. in Herndon, Virginia, om doeken en andere zaken te kiezen die het best inzicht geven in Ross’ leven en werk. Het Smithsonian kreeg ook brieven van fans in bezit, soms zelfs geschreven na de dood van de schilder aan lymfklierkanker in 1995, op 52-­jarige leeftijd. Jentsch: “Uit die brieven blijkt ook zijn belangrijke invloed op mensen; ze schreven dat hij hen hielp zich te uiten, dat ze dankzij hem beter in hun vel zaten.” De schilderijen en andere objecten maken sinds 22 maart officieel deel uit van de permanente collectie van het museum. Voorlopig bestaan er geen plannen ze te exposeren.

Hoeveel schilderijen van Bob Ross zijn er ­precies?

Dat weten we niet. Volgens de website Five­ThirtyEight maakte Ross schilderijen in 381 van de 403 afleveringen van de show. Tijdens de overige uitzendingen was iemand te gast. Als van elk van die doeken drie versies zijn gemaakt, zouden er minstens 1143 originelen moeten bestaan. De onderneming Bob Ross Inc. schat dat in het bedrijfspand 1165 schilderijen liggen opgeslagen. Ross gaf ook les tijdens allerlei evenementen en voor goede doelen, dus kan het echte aantal hoger zijn.

Wat kost een authentieke Bob Ross?

Dat hangt van de koper af, in de zeldzame gevallen dat een Bob Ross opduikt. Volgens Joan Kowalski, de directeur van Bob Ross Inc., zijn online de laatste jaren echte schilderen verkocht voor prijzen tussen de 8000 en 10.000 dollar. Toen we net met onze zoektocht waren begonnen, verscheen op veilingsite eBay een drieluik met de omschrijving ‘Bob Ross Original Oil Painting Triptych Mountain Landscape’. Bieden vanaf 55.000 dollar, ruim 48.000 euro.

Hoe weet ik dat ik een echt door hem gemaakt schilderij koop?

Bob Ross Inc. geeft echtheidscertificaten af op basis van inspectie door Annette Kowalski en haar moeder Joan, Ross’ ontdekker. Eigenaars moeten het te onderzoeken doek meenemen, geen scans of foto’s. Annette Kowalski zegt dat ze, afgezien van de penseelvoering en andere aanwijzingen, ook kijkt naar een specifiek kenmerk in Ross’ handtekening. Ze wil niet zeggen welk.

Waar kan ik een originele Bob Ross bekijken?

Bob Ross Inc. is niet open voor bezoekers. Sommige originele doeken zijn tentoongesteld in de Bob Ross Art Workshop & Gallery in New Smyrna Beach, Florida. Vanaf volgend jaar kunnen mensen de studio bezoeken in Muncie, Indiana, waar de show werd opgenomen.

Is het waar dat op de schilderijen geen mensen voorkomen?

In zijn 11 jaar op televisie heeft Ross slechts een paar keer een mens opgenomen in zijn landschappen. In Morning Walk (serie 17, aflevering 11, 1989), wandelen twee mensen door een bos. En in Campfire (serie 3, aflevering 10, 1984), leunt een man met een hoed tegen een boom. Dat was volgens Annette Kowalski een van de schilderijen waar Ross het minst van hield. In zijn landschappen komen weliswaar vaak hutten voor, maar bijna altijd zonder een schoorsteen die menselijke bewoning suggereert.

Hoe zat het met dat haar?

Bob Ross had niet altijd dat permanent. Volgens Annette Kowalski koos hij daar aanvankelijk voor omdat het goedkoper was dan steeds naar de kapper te gaan. Later begon hij er een hekel aan te krijgen, maar toen kon het niet meer veranderen, omdat hij met dat kapsel op het bedrijfslogo stond.

Wie was Bill Alexander?

William Alexander was de bedenker van het programma The Magic of Oil Painting dat van 1974 tot 1982 op PBS te zien was. In 1984 droeg hij symbolisch zijn penseel over aan Ross. Later kregen ze ruzie. Alexander zei in 1991 in een interview met The New York Times: “Hij heeft me verraden, ik heb hem alles geleerd en nu kopieert hij me gewoon. Hij denkt dat hij beter schildert dan ik.”

Wilde Bob Ross dat zijn schilderijen worden geëxposeerd?

In 1994 vroeg presentator Phil Donahue hem ‘luid en duidelijk te zeggen’ dat zijn werk nooit in een museum zou hangen. “Wel, misschien komt het er toch van,” was het antwoord, “maar waarschijnlijk niet in het Smithsonian.”

In 1991 had hij een soortgelijk antwoord gegeven: “Er zijn duizenden zeer, zeer getalenteerde kunstenaars die nooit bekend zullen worden, zelfs niet na hun dood. De meeste schilders willen erkenning, maar die kreeg ik al lang geleden door mijn werk op televisie. Ik heb er geen behoefte meer aan.”

© The New York Times
Vertaling René ter Steege

Van boven naar beneden: Morning Walk, On a clear day en Campfire. Op twee hiervan staan menselijke figuren, een zeldzaamheid in Ross’ werk.