Keren proteststemmers zich af van populisten?

Populistische partijen gaan net zo snel ten onder als ze opkomen. Dat moet een geruststellende gedachte zijn voor alle politici die de Europese eenwording koesteren, onder wie de nieuwe commissievoorzitter.

Even leken populistische politici de hele eurozone op te gaan blazen, zo niet de Europese Unie. Maar nog geen tien jaar nadat in Griekenland de crisis uitbrak, zijn de populistische partijen daar door het electoraat al tot splinter gereduceerd (Syriza van Alexis Tsipras) of zijn ze helemaal uit het parlement verdwenen (Gouden Dageraad). De proteststemmers keren terug bij de oppositie van de oude gevestigde partijen voor wie politieke analisten al een in memoriam hadden geschreven.

Er is geen reden te veronderstellen dat dit in andere Europese landen anders zal gaan. De LPF bestond nog geen vier jaar. De PVV is al flink op zijn retour. Zelfs Baudets FvD lijkt over zijn hoogtepunt heen. Als de huidige trend in de peilingen zich doorzet en de PvdA net zo snel zetels blijft winnen, kan de paarse monstercoalitie van Rutte en Asscher weer worden hersteld.

Populistische partijen zijn bliksemflitsen bij onweer. De huidige Brexit Party van Nigel Farage is nu al gedoemd te worden weggevaagd als Boris Johnson premier wordt – nog geen half jaar na de oprichting. De voorgangers Referendum Party en UKIP gingen al eerder ten onder in een vloedgolf van schandalen.

Nu zou men kunnen beweren dat onder Johnson populisme mainstream is geworden bij de tweehonderd jaar oude Tories, maar hij zal na 22 juli wel met handen en voeten gebonden zijn aan die partij, net zoals president Trump dat is aan de Republikeinen.

In het boek Eigen Volk Eerst waarschuwt journalist Kemal Rijken dat ‘we de rechts-nationalisten niet moeten onderschatten’, omdat ze geleerd zouden hebben van de fouten van vroeger. In werkelijkheid opereren ze nog even amateuristisch. Bijna alle populistische groeperingen zijn een oneman- of onewomanshow (Farage, Le Pen, Salvini, Baudet) en zakken als een plumpudding in als de leider vertrekt. Omdat nationalisme een zo overheersend thema is hebben ze geen visie, laat staan praktische oplossingen voor de politieke beslommeringen van alledag zoals onderwijs, zorg en infrastructuur.

Omdat de leiders niet overal kunnen zijn moeten ze buitenstaanders rekruteren – veelal opportunisten zonder enige ervaring – met een groot risico op brokken.

Bij de laatste Europese verkiezingen haalde Marine Le Pen veel minder stemmen dan op grond van de gele-hesjesprotesten had mogen worden verwacht. De AfD in Duitsland kreeg nog niet de helft van de stemmen van de Grünen. Alleen de Lega in Italië won echt. Maar Matteo Salvini heeft de EU harder nodig dan de EU zijn land en kiest al eieren voor zijn geld.

De proteststemmers blijven, maar de protestpartijen zullen sneller van kleur verschieten dan kameleons. En soms zijn die gewoon weer blauw, rood, geel en groen.