Direct naar artikelinhoud
NieuwsFraude

Onderzoekers Universiteit Maastricht fraudeerden met gratis patenten en streken tienduizenden euro's op

Hoogleraren in toga.Beeld ANP

Met wetenschap is veel geld te verdienen. Dat kan ook tot fraude leiden, blijkt aan de Universiteit Maastricht.

Twee onderzoekers van de Universiteit Maastricht hebben een bedrijf van de universiteit jarenlang gebruikt om zichzelf te verrijken. Ze deden onder meer waardevolle patenten gratis van de hand en sluisden die door naar hun eigen onderneming, blijkt uit onderzoek van onderzoeksplatform Investico, De Limburger en De Groene Amsterdammer. Onderzoeker Leon Schurgers ontving ruim 70.000 euro aan illegale betalingen van een Noors farmaciebedrijf en de inmiddels gepensioneerde biochemicus Cees Vermeer ontving een bonus van een half miljoen door een waardevol patent naar zichzelf te sluizen en het pensioenfonds, waaraan hij het geld had moeten afdragen, om de tuin te leiden. 

De fraude rond het bedrijf VitaK werd al in 2008 ontdekt, maar toegedekt door het universiteitsbestuur, waardoor de commerciële activiteiten konden worden voortgezet en een van de onderzoekers in 2018 kon worden benoemd tot hoogleraar, blijkt uit interne documenten waarover Investico, De Groene en De Limburger beschikken. Het college van bestuur van de universiteit zegt dat het gaat om gebeurtenissen van tien jaar geleden en wil eerst alle feiten op een rij zetten voordat het reageert op de berichtgeving.

Kansen voor fraude zijn gevolg van ondernemersgeest

Belangenverstrengeling onder medewerkers van de universiteit komt vaker voor. Zo maakte emeritus hoogleraar Chris Meijer van het VU Medisch Centrum, zich er vier jaar geleden schuldig aan toen bleek dat hij een zakelijk belang had in Diassay BV. Dat bedrijf maakt testen voor het opsporen van die het HPV-virus, dat baarmoederhalskanker veroorzaakt. Die testen werden ook gebruikt voor een landelijke HPV-screening, onder leiding van dezelfde Meijer. 

Dat onderzoekers de kans krijgen te frauderen is het gevolg van de ondernemersgeest die zich de afgelopen jaren meester heeft gemaakt van de universiteit. Dat heeft te maken met geld. Hoe vaker patenten vercommercialiseerd worden, hoe meer geld dat oplevert. Het ondernemerschap is ook ingegeven door een wereldwijde ontwikkeling waarin bedrijfsleven en wetenschap steeds vaker samenwerken. Iets wat het kabinet al sinds 2000 stimuleert.

Dus hebben veel Nederlandse universiteiten de afgelopen jaren zogenoemde holdings opgericht, in veel gevallen 100 procent dochterbedrijven van universiteiten waarin commerciële activiteiten worden gebundeld. Regelmatig investeren die holdings in start-ups, vaak opgericht door onderzoekers van de eigen universiteit. Het is een ideale manier om een wetenschappelijk idee om te zetten in een commercieel product.

Ook in Maastricht was dat het geval. Het Maastrichtse bedrijf VitaK waaraan de frauderende onderzoekers verbonden waren, was bedoeld voor de commerciële toepassing van vitamine K op de bloedstolling voor sterke botten. 

Andere voorbeelden van start-ups vanuit de wetenschap: de Universiteit van Amsterdam investeerde via haar holding ooit in eiwitproducent Chromagenics. Dat werd een succes omdat het bedrijf voor vier miljoen euro verkocht werd aan Crucell. Ook Booking.com begon ooit als kleine start-up van de universiteit Twente, nu is het een wereldwijde speler. Wat de holdingconstructie lastig maakt, is dat er geen duidelijke regels of afspraken zijn.

Lees ook: 

Universiteiten kunnen miljarden niet laten rollen

Universiteiten hebben miljarden op de plank liggen. Maar dat kan niet zomaar naar onderwijs en onderzoek. “We kunnen gebouwen niet gaan verkopen om dat geld in te kunnen zetten voor het onderwijs.”