Direct naar artikelinhoud
interviewIran-deskundige Peyman Jafari

‘Amerikaanse sancties tegen Khamenei versterken het Iraanse regime’

Peyman Jafari, historicus en Iran-deskundige aan de Universiteit van Amsterdam denkt niet dat Trump met sancties het regime in Teheran op de knieën krijgt.  Dreigen met oorlog heeft geen zin, ‘omdat de bevolking zich dan weer achter de regering schaart tegen de buitenlandse agressor’.

Peyman Jafari: ‘Hardliners binnen de Revolutionaire Garde zullen Trump provoceren en uitdagen om te reageren.’Beeld Joost van den Broek / de Volkskrant

De bevolking lijdt steeds heviger onder de sancties en protesteert. Gaat Iran zwichten onder de druk?

‘De Iraanse economie is altijd al kwetsbaar geweest. Sinds de Iraanse Revolutie zijn er sancties die komen en gaan. Er heerst corruptie en nepotisme. De sancties van nu treffen veel mensen hard. Ze lijden honger, kankerpatiënten kunnen hun medicijnen niet krijgen, maar ik betwijfel of dit leidt tot de omverwerping van het regime. Iran bevindt zich tussen twee vuren. Veel mensen zijn boos op de eigen leiders en willen verandering, maar ze zijn ook bang voor de sancties, chaos en oorlog. Die angst verlamt. Mensen zien wat er in buurlanden gebeurt, wat er gebeurde na de Revolutie. Vooral de middenklasse in Teheran heeft ook veel te verliezen.’

Heeft Trump zich vergaloppeerd met de sancties tegen ayatollah Khamenei?

‘Het lijkt me inderdaad een misrekening. Volksprotesten kunnen heel lang aanhouden zonder dat een regime valt. Kijk naar Venezuela. Zolang een regering een deel van de bevolking met subsidies en posities aan zich bindt, de interne tegenstellingen aan de top niet te groot zijn en het regime in staat is een grote mate van repressie uit te oefenen, kan het heel lang stand houden. Met de sancties tegen Khamenei proberen de Amerikanen de wurggreep zo te verstevigen totdat het regime letterlijk door de knieën zakt. Dat is een enorme provocatie die ook averechts kan uitpakken.’

Hoe acht u de kans dat Iran en de Verenigde Staten nog kunnen onderhandelen over een beter nucleair akkoord?

‘Die kans wordt kleiner naarmate de druk wordt opgevoerd. Met de sancties tegen Khamenei kan Iran eigenlijk niet meer zonder gezichtsverlies terugkeren aan de onderhandelingstafel. Als minister Zarif van Buitenlandse Zaken, die gold als een redelijk diplomaat, wordt gesanctioneerd, kan hij niet eens meer naar het buitenland om te onderhandelen. Dat nieuws is heel hard aangekomen en versterkt de politici die willen dat Iran zelf uit het atoomakkoord stapt op 7 juli als het ultimatum afloopt (dat aan de EU is gegeven om Iran te helpen de Amerikaanse sancties te ontlopen, red.). Iran heeft geen tijd meer te verliezen, mensen lijden honger. Hardliners binnen de Revolutionaire Garde zullen Trump willen provoceren en uitdagen om te reageren.’

Verwacht u dat de VS dan toch militair ingrijpen?

‘Iran weet dat Trump niet zit te wachten op een militaire escalatie. Dat zou betekenen dat hij honderdduizenden militairen moet sturen, iets wat hij beloofde niet meer te zullen doen. Een oorlog zal het Iraanse regime bovendien alleen maar versterken, omdat de bevolking zich dan weer achter de regering schaart tégen de buitenlandse agressor. Dit zal de macht van de Revolutionaire Garde alleen maar versterken, met als risico dat je straks in Iran een militaire dictatuur hebt. Dan is iedereen nog verder van huis. Ik vrees daarom voor een ander scenario: een eindeloze periode van sancties zoals in de jaren negentig in Irak (na de Iraakse invasie van Koeweit, red.), waardoor honderdduizenden burgers honger leden en kinderen stierven.’

De wurgmaatregelen waarmee Trump het Iraanse regime op de knieën wil krijgen

De Verenigde Staten hebben maandag de opperste leider van Iran, ayatollah Khamenei, op de sanctielijst gezet. Het is de jongste – mogelijk averechtse – stap in een serie wurgmaatregelen waarmee president Trump het regime in Teheran op de knieën wil dwingen.