Direct naar artikelinhoud
NieuwsProtesten uitleveringswet

Financieel belang Hongkong te groot voor China om nu door te bijten

Na aanhoudende onrust ging de Hongkongse leider Carrie Lam dinsdag wederom door het stof. Ze is niet de enige die moest inbinden; op het vasteland werd het Xi Jinping duidelijk dat hij zich geen onrust kan veroorloven in het financiële hart van China. Juist nu niet. 

Leider Carrie Lam arriveert dinsdag op een persconferentie waar ze haar ‘oprechte verontschuldigingen’ aanbiedt aan alle Hongkongers.Beeld AP

Een langgerekte les in nederigheid, dat zijn de voorbije dagen voor de Hongkongse ‘Chief Executive’ Carrie Lam geweest. Zaterdag moest ze haar felbevochten uitleveringswet uitstellen, zondag liet ze in een verklaring excuses uitgaan, maandag zwakte ze haar eerdere woorden – ‘rellen’ – af, en dinsdag, geconfronteerd met aanhoudende onrust, bood ze in persoon haar oprechte excuses aan. ‘Ik heb jullie gehoord’, zei ze op een persconferentie. ‘Mijn oprechte verontschuldigingen aan alle Hongkongers.’

Op het oog was het alleen Lam die door het stof ging, maar in werkelijkheid was het ook Beijing, zonder wiens toestemming niets gebeurt in de Hongkongse regering. De Chinese overheid deed haar best om zich van het Hongkongse debacle te distantiëren, maar kon een smet niet vermijden. De commentaren waren duidelijk: dit was de eerste keer, sinds president Xi Jinping in 2012 aan de macht kwam en zijn absolute gezag liet gelden, dat hij zo openlijk had moeten inbinden.

Bijzonder pijnlijk

Het Hongkongse volksoproer, waarbij honderdduizenden betogers zich met succes verzetten tegen een wet die symbool stond voor toenemende Chinese inmenging, is voor Xi Jinping bijzonder pijnlijk. De Chinese staatsman presenteert zich al jaren als een ongenaakbare heerser, ongevoelig voor tegenstanders en onbarmhartig voor mensenrechtenadvocaten, journalisten of andere critici. Dat zo’n autoritaire machthebber voor het geluid van de straat moet buigen, is zwaar gezichtsverlies.

Dat Xi – via zondebok Carrie Lam – toch bereid was om in te binden, toont hoe cruciaal Hongkong is voor de rest van China. Als haven mag de stad aan belang hebben ingeboet, als financieel centrum is Hongkong nog steeds essentieel. Chinese bedrijven vinden er toegang tot internationale investeringsbanken, verzekeringsmaatschappijen en beursmakelaars. Xi kan zich er geen zware onrust veroorloven, zeker nu hij met de handelsoorlog al genoeg problemen op zijn bord heeft.

Een Hongkongse vrouw bekijkt de bloemenzee die werd gelegd ter nagedachtenis aan een demonstrant die omkwam tijdens de protesten tegen de uitleveringswet.Beeld EPA

Toegangspoort tot kapitaalmarkten

Relatief gezien is de bijdrage van Hongkong aan de Chinese economie de afgelopen twintig jaar sterk afgenomen. Was de Hongkongse economie bij de overdracht aan het vasteland in 1997 nog goed voor 18 procent van het Chinese nationaal inkomen, vorig jaar was dat nog geen 3 procent. Dat komt vooral door de niet te evenaren economische groei van de rest van China. In 2004 was Hongkong nog de drukste haven ter wereld, anno 2019 moet het al vier Chinese havens voor zich dulden.

Maar de voormalige Britse kolonie blijft in China een sleutelrol spelen als toegangspoort tot internationale kapitaalmarkten. Sinds 2012 haalden Chinese bedrijven 156 miljard dollar op met beursintroducties in Hongkong, tegenover 143 miljard dollar op het vasteland, aldus financieel persbureau Bloomberg. ‘Zonder het brein kan het zenuwstelsel van de Aziatische zakenwereld niet functioneren’, schreef de Financial Times over Hongkong. 

Meer controle

Ironisch genoeg is het juist de onafhankelijke rechtspraak en de cultuur van transparantie die Hongkong zo succesvol maken – zaken waar de Communistische Partij van China geen fan van is. Het ‘één land, twee systemen’-principe, dat Hongkong afschermt van het Chinese autoritarisme, is voor de partij altijd een uitdaging geweest. Enerzijds wil Beijing de economische vruchten plukken van zijn financiële hub, anderzijds wil het meer controle over de semiautonome regio.

Doorgaans voert Beijing die controle stap voor stap op, zonder al te veel ruchtbaarheid en zonder de bedrijfswereld voor de voeten te lopen. Maar de uitleveringswet bleek een te grote stap. ‘Niemand had zo’n grote tegenstand voorzien’, zegt Willy Lam, politiek expert en professor aan de Chinese University of Hong Kong. ‘Veel mensen denken dat Hongkongers economische dieren zijn, enkel geïnteresseerd in geld. Maar dit enorme verzet toont dat de Hongkongers wél om waarden geven.’

Domino-effect

Een miljoen mensen op straat en zware confrontaties met de politie: dat kon Xi niet hebben in het financiële hart van China. Vooral niet omdat het protest ook uit de zakenwereld zelf kwam. Banken als HSBC en Standard Chartered gaven hun werknemers vorige woensdag flexibele werktijden, zodat ze de protesten konden bijwonen. En Tara Joseph, voorzitter van de plaatselijke Amerikaanse Kamer van Koophandel, waarschuwde dat ‘mensen met hun voeten zouden stemmen’.

‘Veel van Xi’s goede vrienden en trawanten hebben enorme investeringen in Hongkong, zij hebben hem ook verteld niets te doen dat de Hongkongse economie schade zou berokkenen’, aldus Willy Lam. ‘Dat zou een domino-effect hebben in de rest van Zuid-China. Zelfs al heeft hij zich een soort Mao Zedong-achtig autoritarisme aangemeten, ook Xi moet bepaalde beperkingen respecteren.’

Handelsoorlog

Wat ook meespeelde, is dat de handelsoorlog met de VS door de onrust in Hongkong een extra dimensie leek te krijgen. Over tien dagen ontmoeten Xi en Trump elkaar in de marge van de G20-top in Osaka, en de Amerikaanse president liet al vallen dat hij Hongkong daar ter sprake zou brengen. Xi, die een handelsdeal goed kan gebruiken, wilde niet dat de gesprekken door Hongkong extra gecompliceerd zouden worden.

De nieuwe nederigheid van Carrie Lam betekent niet dat Beijings inmenging in Hongkong nu voorbij is. Wel wordt die de komende tijd waarschijnlijk weer meer subtiel, achter de schermen. Patriottisch onderwijs zal weer gepromoot worden, of er zullen meer Chinezen van het vasteland naar Hongkong verhuizen. ‘Op lange termijn is de status van Hongkong als semiautonome regio onzeker’, zegt Willy Lam. ‘De demonstranten hebben even respijt gekregen, maar Beijing heeft alle kaarten in handen.’

Meer over Hongkong 

2 miljoen inwoners van Hongkong gingen zondag de straat op om te protesteren tegen een wet die uitlevering van Hongkongse verdachten aan de Chinese autoriteiten mogelijk maakt. Onze correspondent Leen Vervaeke was erbij. ‘De bevolking wil weer opkomen voor onze basiswaarden.’

Ineens liet Hongkong maandag de bekendste dissident, Joshua Wong, weer vrij. Als 13-jarige stond hij al op tegen de macht van China.