Direct naar artikelinhoud
Analyse

Waarom Rutte zich plots opwerpt als grote vriend van de gewone man

Mark Rutte zaterdag op het VVD-‘festival’, waarin hij opriep tot loonstijgingen.Beeld ANP/Peter Hillz

Ineens slaat VVD-leider Mark Rutte een andere toon aan. Multinationals zijn uit de gratie en er is onvrede over de koopkracht. Dus is het tijd voor een ander geluid.

De aanval van Rutte dit weekend op de ­‘bazen’ van Nederland oogstte hoon. Dit was toch de man die tot voor kort zo’n beetje als enige in Nederland verdedigde dat de dividendbelasting moest worden afgeschaft?

De oproep van Rutte is op zich niet nieuw. Al jaren roept hij bedrijven op de lonen te laten stijgen. “Nu het zo veel beter gaat met Nederland is het niet alleen een taak van de politiek, maar ook van werkgevers om ervoor te zorgen dat we het allemaal iets beter krijgen,” zei hij bijvoorbeeld op Prinsjesdag in 2017. Alleen: die oproep had niet het gewenste effect.

Neem alleen al dit jaar. De krapte op de arbeidsmarkt is historisch groot. Maar waar het kabinet ervan uitging dat de lonen in het bedrijfsleven dit jaar met gemiddeld 2,7 procent zouden stijgen, bleef dat volgens het CBS in het eerste kwartaal steken op 2,1 procent. Daardoor dreigt de koopkracht van burgers achter te blijven. En dat was vorig jaar ook al zo.

Even schrikken

Daardoor was de toon van Rutte dit keer ongemeen fel. En dat is wel nieuw. “Op dit moment klotsen de winsten tegen de plinten, maar het enige wat stijgt is het salaris van de topmannen,” sneerde de premier op een VVD-bijeenkomst. Als bedrijven de salarissen niet genoeg laten stijgen, zal het kabinet de beloofde verlaging van de vennootschapsbelasting mogelijk niet doorvoeren, dreigde hij. In plaats daarvan zou het kabinet dat geld ook kunnen ‘teruggeven aan de werknemers in de vorm van lagere inkomstenbelasting’.

Het zal even schrikken zijn geweest voor sommige bedrijven, al noemde Rutte geen datum. De VVD is van oudsher de partij die het opneemt voor ondernemers. Toch zei Rutte toen hij zich in 2006 kandidaat stelde als politiek leider van de VVD al dat de partij er meer moest zijn voor ‘de gewone man’. De VVD moest af van haar imago van ‘parelkettingen en driedelig grijs’. Onder Ruttes leiderschap werd de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie voor het eerst de grootste, doordat de partij nieuwe kiezersgroepen aansprak.

Maar die dreigen nu weg te lopen. Er is onvrede over de btw-verhoging en hogere energierekening. Over multinationals als Shell die weinig belasting betalen. Over klimaatplannen die de burger veel geld kosten, terwijl bedrijven buiten schot leken te blijven.

In zijn hemd staan

Het was ook om die reden dat de VVD dit voorjaar een draai maakte en haar verzet tegen een CO2-heffing voor bedrijven liet varen. Tegelijk toert Ruttes beoogde opvolger Klaas Dijkhoff langs VVD-afdelingen in het land met een discussiestuk waarin hij ervoor pleit dat zijn partij meer oog krijgt voor de lasten van ‘gewone werknemers’.

Rutte en Dijkhoff willen laten zien dat ze niet vervreemd zijn van wat er in het land speelt. Daar leek het even wel op toen Rutte lang vasthield aan zijn voornemen om de dividend­belasting voor multinationals af te schaffen. Volgens Rutte was dat keihard nodig. Maar Unilever liet hem in zijn hemd staan door het hoofdkantoor niet naar Rotterdam te verhuizen.

Rutte – en daarmee de VVD – wil af van het imago als zou hij aan de leiband lopen van het grootkapitaal.

Niet voor niets hoonde de oppositie – die in de aanloop naar de volgende verkiezingen een wapen uit handen dreigt te worden geslagen – dat het optreden van Rutte volstrekt ongeloofwaardig was. Vandaag al zullen zij hem in de Tweede Kamer proberen te verleiden boter bij de vis te leveren en al direct iets te veranderen aan de belastingen.

Werkgevers: verhoog de lasten dan ook niet

De werkgevers kaatsen de bal terug naar Rutte. Volgens werkgeversorganisatie VNO-NCW staat de koopkracht van burgers onder druk doordat het kabinet allerlei lasten verzwaart.

Volgens de organisatie zijn de lonen wel degelijk fors gestegen. Alleen houden werknemers er steeds minder netto van over.

“Bij ons bedrijf zijn de lonen in de afgelopen tien jaar met gemiddeld ongeveer 37 procent gestegen, terwijl de inflatie in die periode ongeveer 15 procent was. Dat de koopkracht niet zou zijn gestegen, geeft dus inderdaad te denken,” zegt topman Willem van der Leegte van VDL. “Tevens hebben wij, als bedrijf dat zich sterk maakt om de werkgelegenheid in Nederland te behouden, de afgelopen tien jaar wél te maken met lasten­verhogingen als verhoging van de sociale lasten en de belasting op energiekosten.”