Direct naar artikelinhoud
ReportageHerdenking ‘Razziawedstrijd’

Ze kwamen voor lokale vedette Abe Lenstra, en eindigden in een Duitse cel

Toen op 21 mei 1944 in Sneek de districtsteams Noord (met Abe Lenstra) en West (met Kick Smit) tegen elkaar speelden, werden 21 jonge mannen door de Duitse bezetter van de tribune geplukt. Ter nagedachtenis aan deze ‘razziawedstrijd’ verschijnt er nu een boek en is de wedstrijd overgespeeld, op dezelfde locatie.

De herdenking, in het midden toenmalige terreinjongen Anne van der Werf (rechts) en toeschouwer Libbe Nauta.Beeld Harry Cock

Kunstgras lag er in 1944 nog niet op het hoofdveld van amateurvoetbalvereniging LSC 1890 uit Sneek. Maar de monumentale houten tribune stond er die zondag in mei ook al, als stille getuige van het onheil. ‘We gaan voetballen, we gaan waardig herdenken’, zegt journalist Peter van der Meeren op de middenstip. Een minuut stilte, gevolgd door het Friese volkslied van de fanfare. Dan rolt de bal, net als toen.

Wilt u dit verhaal liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.

Hier op Sportpark Leeuwarderweg namen precies 75 jaar geleden het westelijke en noordelijke districtsteam het tegen elkaar op. West bracht cracks als Kick Smit mee naar Friesland, Noord trad aan met lokale vedette Abe Lenstra.

Daar moesten en zouden jongens als Holke en Sjouke Kuiper bij zijn. Tegen alle waarschuwingen in. Want de oorlog liep wellicht op een einde, de Duitse bezetter had hoge nood aan gezonde jonge mannen voor de Arbeitseinsatz.

Slinks

Zo’n tienduizend toeschouwers bezochten de kraker. De Duitsers profiteerden slinks van de populariteit van het voetbal en ús Abe: in de pauze werd het sportpark afgesloten, na het laatste fluitsignaal volgde een razzia. Met 23 anderen werd Holke Kuiper gearresteerd. Door zich te verstoppen onder de tribune kon zijn broer Jouke ontkomen. Net als honderden anderen die zich verscholen, over de hekken sprongen of omliggende tuinen in vluchtten.

Over de onfortuinlijken en de noodlottige wedstrijd die hun verhalen verbindt, schreef Peter van de Meeren een boek: 21 man – ‘een hoogtij-sportdag die een berucht uiteinde vond’. De sportjournalist van de Leeuwarder Courant groeide als Sneker jongen op met verhalen over de beruchte wedstrijd. ‘Iedereen wist dat Abe meespeelde en wat de uitslag was. Maar wat met de 21 gevangengenomen mannen gebeurd is, wist niemand. Hen wilde ik een gezicht geven.’

Sybren Terbraak, op de cover van het boek ‘21 man’, werd later vrijgelaten.

Bijna twee jaar lang beet Van der Meeren zich vast in die wedstrijd van 21 mei 1944. Hij vond de namen van de 24 mannen die gearresteerd werden en ging de gangen na van de 21 die gevangengezet werden (op het station zijn drie mannen uit een wagon gehaald door een NSB-boer die zijn melkknechten niet kwijt wilde).

Complicatie: geen van de 21 mannen bleek nog in leven, geen van de spelers evenmin. Dus moest de journalist het doen met verhalen van ooggetuigen zoals een terreinjongen, nabestaanden, memoires en archieven. ‘Een dame van 83 vertelde me aangedaan hoe ze als meisje had gezien hoe een gereformeerde man de toeschouwers die zijn tuin in vluchtten wegjoeg: hadden ze maar niet op zondag naar het voetbal moeten gaan.’ Het heeft hem verbaasd dat van al die duizenden toeschouwers slechts 21 zijn opgesloten. ‘Sommige Duitsers waren ook wel klaar met de oorlog en knepen een oogje dicht.’

Trompetkoffer

Behalve door tragiek is de wedstrijd omgeven door memorabele anekdotes. Bijvoorbeeld over de listen die werden uitgehaald om te helpen ontkomen. De spelers, de terreinknechten en de leden van het muziekkorps werden door de Duitsers ontzien. Tientallen voetbalsupporters kregen daarom plotseling bladmuziek of trompetkoffer in hun handen gedrukt, las hij in de memoires van een orkestlid. En Abe Lenstra schoot toeschouwer en Heerenveen-teamgenoot Broer de Boer te hulp door hem zijn spelerskoffertje te geven. ‘Abe was zo beroemd dat hij geen koffertje nodig had.’

Wel frappant, vindt Van der Meeren: dat spelers met permissie van de Duitsers frank en vrij voetbalden, terwijl ze doordeweeks het risico liepen te worden opgepakt. ‘Kick Smit had een wijnvat van 700 liter in zijn tuin ingegraven, waarin hij zich tijdens razzia’s heeft verstopt.’

Vanavond gaat het tussen teams met spelers van vijf Sneker clubs en een selectie uit de regio Haarlem. Sneker Michiel Vlap, die er dit seizoen flink op los scoorde voor eredivisionist SC Heerenveen, fungeert als ‘hedendaagse Abe’ in het districtsteam Noord. Foppe de Haan doet dienst als gelegenheidstrainer.

Op de zolder

Opnieuw is Sneek uitgelopen. De wedstrijd van destijds vormt een rode draad in de clubgeschiedenis, zegt Rienk Bakker (65). ‘Mijn vader verschool zich een nacht op de zolder boven de kantine’, zegt de coryfee van LSC 1890 in het clubhuis. ‘Om niet gesnapt te worden, piesten ze in een laars.’

‘De wedstrijd overspelen was een grote wens van mij’, zegt Van der Meeren. De journalist geeft zijn lijvige boek uit in eigen beheer, zonder winstoogmerk. Met de mogelijke opbrengst wil hij een herdenkingsplaquette laten maken. Nu herinnert op het sportpark alleen de houten tribune aan die zondag in mei.

De wedstrijd eindigt anno 2019 in 3-5. Toen, in 1944, werd het 0-1. De werkelijke eindstand was dat twee mannen als gevolg van de razzia overleden. Johannes Bakker keerde met tuberculose terug uit het werkkamp Norderney en werd niet meer beter. Willem Rienstra stierf in Neuengamme. Sjouke Kuiper, die aanvankelijk onder de tribune wist te ontkomen, werd in de blessuretijd van de oorlog alsnog opgepakt. Vanuit Kamp Amersfoort ging hij op transport naar Neuengamme, het concentratiekamp waar hij op 20-jarige leeftijd overleed .