Voor Baudet is dit geen vrijblijvende denkoefening

In de hervormde Waalse Kerk van Den Haag, dinsdagmiddag rond lunchtijd, noemt ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers Thierry Baudet niet. Hij heeft het over „feilbare mannen” in de politiek die „de terugkeer beloven naar de veiligheid van een sterke natie en naar een grootse tijd die er nooit is geweest”. En over politici „die zich voordoen als verlosser”. Wie hij bedoelt is voor de ongeveer veertig gelovigen in deze ‘pauzedienst’ geen raadsel: de leider van Forum voor Democratie.

Segers zegt in de kerk niets over het essay van Baudet in American Affairs van een dag eerder. Hij had er ook niet over getwitterd. Onderweg van de kerk naar het Binnenhof, waar staatssecretaris van asiel Mark Harbers (VVD) op het punt staat om af te treden, zegt Segers dat hij „vervreemding” had gevoeld over Baudets pleidooi voor een „traditioneel rollenpatroon”. En vooral veel „ongemak” over de felle discussies over euthanasie en abortus – door het essay van Baudet. Die schreef: „Tegenwoordig kan zelfs nieuw leven (in de baarmoeder) worden gedood om de vrijheid van het individu niet te verstoren. In Nederland (waar ik woon) wordt zelfmoord makkelijker gemaakt, zodat het individu ook hier geen beperkingen, zoals de plicht om voor je ouders te zorgen, krijgt opgelegd.”

Groot ongemak

Het is helemaal niet de manier waarop de ChristenUnie graag aandacht krijgt voor wat Segers „ingrijpende en gevoelige dilemma’s” noemt, over „het recht op voltooid leven, het recht op zelfbeschikking”. Ook SGP-leider Kees van der Staaij hield zich stil. In zíjn partij is het ongemak nog veel groter: een deel van de eigen achterban voelt zich aangetrokken door de rechtse, conservatieve ideeën van Baudet. Maar die had tot nu toe steeds gezegd, ook nog in een debat met Van der Staaij in december, dat zijn partij achter het „zelfbeschikkingsrecht” van vrouwen staat, als die een abortus willen. Ligt dat nu toch anders?

Politici van andere partijen en opiniemakers reageerden dinsdag alsof Baudet nu zijn ware aard had getoond. In werkelijkheid week het essay, een reflectie op het werk van de Franse schrijver Michel Houellebecq, niet veel af van wat hij eerder zei.

Lees ook ‘Verboden’ ideeën trekken hem aan

Het essay gaat over de vraag hoe de moderne mens een betekenisvol leven kan leiden. Oude structuren zoals het geloof, de natiestaat en het traditionele gezin zijn verdwenen of verzwakt, waardoor de mens zich niet meer ‘ingebed’ voelt, zo vat Baudet Houellebecqs analyse samen. Het liberalisme, met de drie-eenheid vrijheid, gelijkheid en broederschap, schiet tekort omdat het de mens alleen als individu ziet en niet als onderdeel van een gemeenschap.

Wat maandag tot de meeste ophef leidde, waren de fragmenten over vrouwen. „De ‘bevrijde’ status van vrouwen”, schrijft Baudet, „wordt gewoonlijk gevierd als een van de grote triomfen van de laat-liberale samenlevingen. (…) Maar hoe pakt het voor hen uit? Wat gebeurt er als ze de dertig bereiken? Als ze doorgaan met fulltime werken wordt het stichten van een gezin moeilijk, zo niet onmogelijk.”

Ophef om niks, zei Baudet. Het was alleen maar een boekrecensie. „Wij staan pal voor de rechten van vrouwen om zich te ontplooien”, zei Baudet dinsdag in het tv-programma Goedemorgen Nederland.

Eigen politieke filosofie

Maar voor Baudet is dit niet zomaar een vrijblijvende denkoefening. Hij schrijft dat Houellebecqs filosofie „overal om ons heen wordt bevestigd”. In een interview met het Zwitserse weekblad Die Weltwoche sprak hij zich twee maanden geleden zelf nog uit tegen de vrijheid, gelijkheid en broederschap die hij nu aan de hand van Houellebecq bekritiseert. Zijn eigen „politieke filosofie’’ is „fundamenteel tegengesteld aan de principes van de Franse Revolutie’’, zei hij in dat interview.

Dit gedachtegoed past in een bredere conservatieve beweging. Denk aan Steve Bannon, door Baudet ooit „een grote intellectueel” genoemd, die zich in een interview in 2014 „de stem van de anti-abortusbeweging en de beweging voor het traditionele huwelijk” noemde. Of Viktor Orbán, de Hongaarse premier die vrouwen met belastingvoordelen wil verleiden om meer kinderen te baren.

Denk ook aan Marion Maréchal-Le Pen, de kleindochter van Jean-Marie en het nichtje van Marine, die zich vorig jaar in een speech bij een conservatieve Amerikaanse denktank uitsprak tegen een „geatomiseerde wereld van individuen zonder gender, zonder vaders, zonder moeders, en zonder natie”.

Promiscuïteit

In Nederland had dit soort conservatieve ideeën lange tijd een plaats in de christelijke partijen, maar sinds de jaren zestig gingen ook de voorlopers van het CDA mee in de progressieve consensus. De SGP is nog de enige partij met een onversneden conservatief geluid. Begin deze eeuw leek een niet-religieus conservatisme zijn intrede te doen in de politiek toen Bart Jan Spruyt, mede-oprichter van de conservatieve Edmund Burke Stichting, ging samenwerken met Geert Wilders. Dat was van korte duur.

Lees ook Rutte versus Baudet: de oude truc van de politieke tweestrijd

De rechtse politici die wél succesvol de gevestigde orde uitdaagden, Pim Fortuyn en Geert Wilders, omarmden juist expliciet progressieve waarden. Fortuyn combineerde zijn kritiek op de ‘verweesde samenleving’, vergelijkbaar met Baudets roep om ‘inbedding’, met een openlijke homoseksualiteit en promiscuïteit. Een contrast met Baudet, die in zijn essay het hebben van meerdere bedpartners bekritiseert.

In de Waalse Kerk begint ChristenUnie-leider Segers ook over de ‘verweesde samenleving’. Hij ziet in Nederland een „ziekelijk autoriteitsprobleem” dat is uitgelopen op „chronisch wantrouwen” tegen „het politieke, wetenschappelijke, journalistieke complex”.

Zulk wantrouwen, zegt hij, kan „zomaar omslaan in een verlangen naar een sterke leider”.

Correctie (21 mei 2019): eerder stond geschreven dat Baudet woensdag in het tv-programma Goedemorgen Nederland zijn uitspraken toelichtte. Dat moet dinsdag zijn en is gecorrigeerd.