Direct naar artikelinhoud
AnalyseIndonesië

Met onverwachte zet hoopt kiescommissie Indonesië rellen te voorkomen

De kiescommissie heeft Indonesië dinsdag totaal overvallen met de vervroegde bekendmaking van de verkiezingsuitslag, een stevige winst voor Joko Widodo. De verrassingstactiek lijkt zijn werk te hebben gedaan, want de gevreesde chaos in Jakarta laat op zich wachten. 

Joko Widodo, bijgenaamd Jokowi, stemt tijdens de verkiezingen van 17 april.Beeld AP

Joko Widodo heeft flink gewonnen – zoals iedereen al wist – en Prabowo Subianto zal heel snel miljoenen frauduleuze stembiljetten moeten vinden om hem nog uit het presidentieel paleis te verdrijven. Ook de ‘één miljoen’ demonstranten die hem president moeten maken, stonden dinsdag nog niet klaar.

Leger en politie waren er wel. Helikopters cirkelen boven de stad, en de straten rond het gebouw van de kiescommissie KPU zijn steril, oftewel volledig van de buitenwereld afgesloten. Een handjevol demonstranten bekvecht met politieagenten in volle rellenuitrusting, terwijl om de hoek, buiten het zicht van de demonstranten, zwaar bewapende militairen klaarstaan om in te grijpen als het uit de hand loopt. Op internet verschijnen foto’s van een sluipschutter op een van de hoge gebouwen die neerkijken op de kleine witte vlek van boze demonstranten die zijn omringd door een zwarte zee van agenten.

Presidentskandidaat Prabowo Subianto dinsdag tijdens een persconferentie.Beeld AFP

Prabowo Subianto heeft zichzelf op de dag van de verkiezingen uitgeroepen tot winnaar en tot president van de republiek Indonesië. Stembuspeilingen voorspelden toen al dat hij met overmacht was verslagen door de zittende president Joko Widodo. Die peilingen waren leugens, zij waren partijdig, brieste Prabowo, een opvliegerige ex-generaal met een veelbesproken verleden van mensenrechtenschendingen. Widodo moest zijn overwinningsspeech nog even voor zich houden. Hij deed er het zwijgen toe en liet Prabowo begaan. Van 17 april tot de dag van de uitslag mocht hij zich president noemen als hij dat wilde, maar dan zou het afgelopen zijn.

Anarchistische acties

De kiescommissie KPU zou de einduitslag 22 mei bekendmaken, en dat werd dus de datum voor het laatste oordeel. Prabowo beloofde een opstand van het volk, en Jokowi hield zijn mond. In zijn naam sprak zijn minister van Veiligheid, ex-generaal Wiranto, klare taal. Hij waarschuwde iedereen die anarchistische acties zou ondernemen. Tienduizenden agenten en militairen stonden klaar om in te grijpen, en Wiranto gaf ze toestemming met scherp te schieten. Prabowo-aanhangers die opriepen tot revolutie werden aangeklaagd wegens corruptie, anderen werden opgepakt wegens smaad, en Wiranto liet er geen twijfel over bestaan dat zijn troepen korte metten zouden maken met elke ongewenste vorm van protest.

Indonesische politie beschermt de kiescommissie KPU, nadat die dinsdag onverwacht de overwinning van Joko Widodo heeft aangekondigd.Beeld Getty Images

Maar niemand wist wat Prabowo nog achter de hand hield. De ex-generaal heeft een naam. In de jaren negentig was hij de schoonzoon van dictator Soeharto. Toen die in 1998 tot aftreden werd gedwongen, gaf Prabowo opdracht tot brandstichtingen, rellen en moordpartijen die het land moesten voorbereiden op een militaire coup. Die coup ging niet door.

Wiranto en Prabowo zijn gezworen vijanden sinds die tijd. Wiranto was destijds opperbevelhebber van het leger, en de man die Prabowo uit het leger schopte. Hij is nog steeds een machtig persoon in de Indonesische regering. Hij weet waartoe Prabowo in staat is, en Prabowo kent de lange arm van Wiranto.

De nervositeit die dinsdag in de lucht hangt, is niet ongegrond. Prabowo heeft al twee verkiezingen  (in 2009 en 2014) verloren, en lijkt niet van plan een derde keer te gaan verliezen. Hij heeft zich in zijn campagne omringd met militante moslims van de (verboden) organisatie Hizbut Tahrir, en de roemruchte knokploeg FPI, groepen die in staat zijn massa’s op de been te brengen en geweld te ontketenen. De vrees is dat zij zich niet door een beetje traangas zullen laten wegjagen, zoals de gehuurde demonstranten die vijf jaar geleden demonstreerden tegen Prabowo’s verlies.

Negatief reisadvies

Naarmate 22 mei dichterbij kwam nam de spanning toe. Prabowo is enkele dagen geleden naar Brunei gevlogen om daar ‘zijn oude vriend’ de sultan te bezoeken. Dat voedde nieuwe speculaties over ophanden zijnd geweld. De onzekerheid is alleen maar toegenomen. Scholen in Jakarta hebben hun deuren gesloten, diverse landen hebben negatieve reisadviezen voor Indonesië uitgevaardigd en de bewoners mijden zoveel mogelijk het centrum van de stad.

Na de bekendmaking van de verkiezingsuitslag lijkt de zaak een beetje te kalmeren. Prabowo roept in een videoboodschap op tot vreedzame demonstraties, en vecht later op de dag de uitslag aan bij het Constitutionele Hof. Ook dat is een verrassing. Tot dinsdag hield Prabowo’s entourage vol dat een beroep bij de rechtbank geen zin zou hebben: zelfs het Constitutionele Hof zou in het complot zitten. Nu heeft Jakarta enkele weken tot het hof een uitspraak doet: weken waarin de spanning kan wegzakken, of opnieuw kan worden opgevoerd.