Het aftreden van staatssecretaris Harbers is een zware dreun voor de VVD

Het vertrek van een staatssecretaris die het politiek uiterst gevoelige asielbeleid in goede banen moest leiden, komt in deze verkiezingsweek hard aan voor de VVD.

“Het zou weleens mijn laatste debat als staatssecretaris kunnen zijn”, zei Mark Harbers gistermiddag. Kort daarvoor had hij de Kamer en de media ingelicht, hoe zijn ministerie een verkeerde afweging maakte bij de presentatie van delict-cijfers onder asielzoekers aan de Tweede Kamer.

Zijn – vrij opvallende en van weinig politieke vechtlust getuigende – voorspelling kwam uit.

Top-tien

Na een kort, helder en haast clean Kamerdebat nam de VVD-bewindspersoon zijn verantwoordelijkheid en trad af. Ook zijn eigen VVD-fractie sprak van een fout. Vriend en vijand vroegen zich af hoe het zo mis heeft kunnen gaan op het ministerie van Harbers, die zei altijd te hebben gestreefd naar meer openheid over criminaliteit onder asielzoekers. “Met de politieke antenne op dit ministerie is iets grondig mis” (Bram van Ojik van GroenLinks). “Een enorme maffiabende” (PVV-leider Geert Wilders).

De kwestie van de ‘verdoezelde’ politiecijfers begon vorige week dinsdag. Toen presenteerde de staatssecretaris de ‘Rapportage Vreemdelingenketen’. Op verzoek van de Tweede Kamer stond daar voor het eerst in hoeveel delicten van asielzoekers vorig jaar zijn gemeld, 4600 in totaal. Maar meldingen van zware misdrijven als moord en verkrachting rekende het ministerie tot de grote categorie ‘overige zaken’ (1000) in deze top-tien. Daardoor ontstond de indruk van een tapijt met verdachte bolling. 

Van delicten als winkeldiefstal (2030) en zakkenrollen (250) die de top-tien aanvoeren gaf het ministerie wel exacte cijfers. Dankzij een publicatie in De Telegraaf en een brief van Harbers kreeg de Kamer vervolgens ook de cijfers over zedenmisdrijven, mishandeling, poging tot moord en doodslag. Tot een debat kwam het pas nadat Harbers daar dinsdag zelf om vroeg.

Waarschuwingen

Uit een reconstructie die de staatssecretaris liet maken van de besluitvorming binnen de muren van Justitie, blijkt dat ambtenaren wél aan de bel trokken over de wijze van presenteren. Dat leidde alleen niet tot actie. Tegen de Kamer zei Harbers dinsdag dat van doelbewuste verhulling hem niets is gebleken. “Maar het beeld is meer dan ongelukkig.”

Het is op z’n minst het beeld van ambtenaren die hun politieke baas met verknoopte veters de atletiekbaan opsturen. Ook de coalitiepartners hebben er geen vertrouwen in dat het ‘lek nu boven is’ bij het ministerie, dat meermalen van naam wisselde als teken van cultuurverandering. “Het asieldebat is een beladen debat, draagvlak is het sleutelwoord”, aldus Madeleine van Toorenburg van het CDA. “We moeten erop kunnen vertrouwen dat bestuurders eerlijk zijn, zo niet, dan is dat heel ernstig”, aldus PvdA-Kamerlid Attje Kuiken.

Zware dreun

Voor de VVD is het vertrek van Harbers een zware dreun. Niet eens omdat het de tweede VVD-bewindspersoon van het kabinet Rutte-III is die vertrekt (na Halbe Zijlstra), of de vierde VVD-bewindspersoon die het ministerie van justitie als geslagen hond moet verlaten (Fred Teeven, Ivo Opstelten en Ard van der Steur over de bonnetjesaffaire).

De dreun komt extra hard aan omdat juist de VVD zich profileert als een partij die ferm optreedt tegen misdaad en zich keihard opstelt jegens asielzoekers die zich misdragen. Zo was Harbers afgelopen maanden druk met het terugdringen van overlast van asielzoekers uit veilige landen. Het lukt dit kabinet slecht om deze – vaak – jongemannen terug te sturen naar landen als Marokko en Tunesië. Eerder moesten Harbers en de VVD al – tegen hun zin – instemmen met een nieuw pardon voor hier gewortelde asielkinderen.

De affaire is bovendien koren op de molen van anti-Europese partijen als de PVV en Forum voor Democratie. Morgen stemt de kiezer voor een nieuw Europees parlement. Wilders verbond in het debat de criminaliteit onder asielzoekers onmiddellijk met de open grenzen van ‘het monster Europa’. Premier Rutte debatteert vanavond laat met Forum-leider Baudet over Europa. Ook daar zal ‘het lijstje van Harbers’ niet ongenoemd blijven.

Lees ook: 

Rutte ‘baalt’ en ‘schrikt’ van fouten in rapport over criminele asielzoekers

Premier Mark Rutte erkent dat er deze week fouten zijn gemaakt bij de publicatie van cijfers over criminele asielzoekers. Het ministerie van justitie en veiligheid bracht een top-10-lijst naar buiten met veel voorkomende delicten. De zware misdrijven werden niet apart genoemd.

Wat zeggen de cijfers die Harbers nekten over de criminaliteit onder asielzoekers?

Is de asielzoeker vaker crimineel dan andere burgers?