Direct naar artikelinhoud
reportagevietnamezen in de zorg

Duitsland vliegt Vietnamese verplegers voor ouderenzorg in: ‘Er zijn veel goed opgeleide jongeren in Vietnam’

Hinh Thi Le (rechts) en Huy Pham (links) uit Vietnam met Mevrouw Belde in verpleeghuis Louise Schroeder in Berlijn.Beeld Waldthausen Marlena

Duitse zorginstellingen werven in Vietnam om het tekort van 15 duizend verpleegkundigen op te vangen. Thuis is weinig werk en in Berlijn bieden ze een vast contract, maar het is wel een cultuurshock voor de gastarbeiders. ‘Brood met kaas, ik lust het niet.’

De 98-jarige Gertrud Belde is dik tevreden met ‘haar’ twee Vietnamese verpleegkundigen. ‘Ze zijn lief en zorgen goed voor me’. Hinh Thi Le (26) en haar mannelijke collega Huy Pham (25) glunderen. Of mevrouw nog iets nodig heeft? Nee, ze wil gaan slapen. Met beider ondersteuning verhuist ze van de leunstoel naar het bed in haar kleine maar knusse kamer.

Hinh Thi Le en Huy Pham zijn twee van de driehonderd Vietnamese verzorgers voor ouderen bij Vivantes, de grootste zorginstelling in Berlijn. Honderd van hen zijn in vaste dienst, de anderen volgen nog een beroepsopleiding. Een paar jaar geleden is Vivantes begonnen met het rekruteren van personeel in Vietnam. ‘We waren tot de conclusie gekomen dat we het niet redden met medewerkers uit eigen land’, zegt dr. René Herrmann, directeur ouderenzorg bij Vivantes. ‘Veel jonge Duitsers vinden het beroep niet aantrekkelijk. De arbeidsmarkt trekt aan, jongeren kiezen voor een baan die fysiek en geestelijk minder zwaar is.’

Het probleem – sommigen in de zorg spreken zelfs over een noodtoestand – beperkt zich niet tot Berlijn, maar doet zich in heel Duitsland voor. Volgens de jongste officiële cijfers zijn er meer dan 15 duizend vacatures voor verpleegkundigen in de ouderenzorg. Alleen al in Berlijn is er een tekort aan ruim 850 gediplomeerden. Op een recente ‘banenbeurs’ in de hoofdstad liep het niet storm bij vertegenwoordigers van een groot aantal zorginstellingen. Op hun websites staat dat ze ‘onmiddellijk’ personeel nodig hebben.

De Duitse regering werkt momenteel aan wetgeving waardoor het aantrekken van personeel uit niet-Europese landen eenvoudiger moet worden. Ook in het bedrijfsleven bestaan grote tekorten aan vakmensen. Tekorten die alleen maar toenemen doordat veel Duitse babyboomers de komende jaren met pensioen gaan.

Cultuurshock

Vivantes heeft voldoende personeel, zegt dr. Herrmann. Dankzij het Vietnamproject, dat werd opgezet in samenwerking met de Duitse ambassade en het Goethe-instituut in het Aziatische land. ‘We kijken ter plekke naar het cv van verpleegkundigen. Komen ze in aanmerking, dan leren ze in onze twee Vietnamese internaten Duits. Dat gaat ze doorgaans goed af.’ Daarna volgen ze bij een van de zeventien Vivantes-zorginstellingen voor ouderen een twee jaar durende theorie- en praktijkopleiding.

Hinh Thi Le, die in 2017 naar Duitsland kwam, zegt dat hij aanvankelijk ‘wel grote problemen had met de taal’. Berlijns is een bijzonder spraakje, om nog maar te zwijgen over allerlei dialecten die het land kent. ‘Het is ook moeilijk om te praten met demente ouderen’, voegt Yen Phan (29) eraan toe. Zij werkt op de psychiatrische afdeling van een ander Vivantes-verzorgingshuis. ‘Duitse patiënten zijn veeleisend’, heeft haar collega Hien Nguyen (26) ervaren. Ze zeggen het allemaal met een glimlach.

Duitsland betekende ook een cultuurshock. De Vietnamezen zeggen dat ze veel moeite hadden (en hebben) met het Duitse eten. ‘Brood met kaas, ik lust het niet’, zegt de een. ‘In Vietnam zijn we drie warme maaltijden per dag gewend’, zegt een ander. Ze koken het liefst zo vaak mogelijk zelf of samen. ‘Ze zijn allemaal met een rijstkoker hiernaartoe gekomen’, zegt Vivantes-stafmedewerker Helma Diesveld. Een uitgebreid Duits ‘welkomstontbijt’ viel niet in de smaak.

2.700 euro bruto

Vivantes heeft 43 woningen gehuurd voor de Vietnamezen in opleiding. Ze leven in een woongemeenschap, met in principe een eigen kamer en een gezamenlijke leefruimte. De Vietnamezen betalen de zorginstelling 350 euro per maand; ze verdienen in het eerste jaar van de opleiding maandelijks 1.250 euro bruto, in het tweede jaar 1.350.

Na een succesvol examen bedraagt het salaris 2.700 euro, plus toeslagen voor werken in het weekeinde, op feestdagen en ’s nachts. De Vietnamezen worden dan wel geacht een eigen woning te zoeken, en doen dat veelal groepsgewijs. De huurprijzen in de stad zijn hoog en stijgen snel.

Hun vrije tijd brengen ze vaak onderling door. Wat helpt, is dat de stad een grote Vietnamese gemeenschap kent. Soms komt het voor dat jongeren na een proeftijd van een half jaar moeten afhaken. Daarmee verloopt hun visum. Ze worden geacht naar Vietnam terug te gaan, maar het betekent gezichtverlies om zonder baan en geld thuis te komen, en een aantal ‘duikt onder’ in Berlijn. Een bescheiden aantal, volgens Vivantes valt minder dan 4 procent tijdens de opleiding af.

Over contacten met Duitsers buiten hun werkomgeving zijn de Vivantes-Vietnamezen over het algemeen wel te spreken (‘goede mensen’), al is Huy Pham een keer op straat aangevallen. Uit de gesprekjes blijkt dat ze toch vooral met landgenoten optrekken.

Ze missen hun familie. ‘Ik moet lang sparen voor een reis naar Vietnam’, zegt een van hen. ‘Natuurlijk moet ik ook cadeautjes meenemen.’ Vaak zijn het ouders die hun kinderen hebben aangespoord naar Duitsland te gaan. De verpleegkundigen sturen een deel van hun salaris naar huis.

Vluchtelingen

Is het wel verantwoord dat het rijke Duitsland personeel werft in een arm land als Vietnam? ‘Dat is een ethische vraag waar we lang over nagedacht hebben’, zegt Herrmann. ‘Er zijn veel goed opgeleide jongeren in Vietnam, maar er is weinig werk.’

Is er ook personeel te vinden onder de vluchtelingen die de laatste jaren in groten getale naar Duitsland zijn gekomen? ‘Dat is problematischer. Dat zijn vooral Arabische mannen, die weinig belangstelling hebben voor een baan in de zorg. En wie in een crisisgebied in de zorg heeft gewerkt, kan het emotioneel niet aan. Het is te belastend, na alles wat ze hebben meegemaakt. Daarbij komt het taalprobleem: anders dan de Vietnamezen zijn ze zonder enige kennis van het Duits hiernaartoe gekomen.’

Vietnamese Vivantes-medewerkers omzeilen de vraag of ze op den duur terug willen gaan naar hun land en familie. Ze lachen maar een beetje. Herrmann: ‘We bieden een arbeidscontract voor onbepaalde tijd. Ook in de hoop dat ze doorstromen naar leidinggevende functies. We spannen ons echt in, want ze hebben een grote stap genomen. Het is nogal wat om 9.000 kilometer van huis een nieuw leven te beginnen. Vooral de eerste zes maanden zijn moeilijk voor ze. Ze komen in oktober, een maand met veel regen, daarna volgt een lange winter. Dan voelen velen zich eenzaam en hebben heimwee.’