Vrijblijvendheid troef bij verduurzamen van verpakkingen

Zeventien brancheorganisaties hebben vorige week driejarenplannen gepubliceerd over hoe ze hun verpakkingen minder milieuonvriendelijk willen maken. Die plannenmakerij is ooit begonnen met de Raamovereenkomst Verpakkingen, een overeenkomst tussen overheid en bedrijfsleven, maar inmiddels is het plancircus een eigen leven gaan leiden: de voornaamste doelen die ooit in die Raamovereenkomst werden gesteld, zijn al lang gehaald.

Wat overblijft is een merkwaardig geheel van niet-verplichte planvorming zonder concrete afdwingbare doelen. Er zijn geen eisen aan de plannen gesteld, er is geen overkoepelend doel anders dan: duurzamer graag, en als de doelen niet gehaald worden, is dat hooguit jammer. Wat er in de afgelopen periode van drie jaar is bereikt, is in sommige sectoren wel onderzocht, in andere niet.

Ondanks deze merkwaardige vrijblijvendheid vindt Chris Bruijnes, ­directeur van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV), dat de procedure coördineert en stimuleert, het een waardevolle planvorming. ‘Ik verwacht dat fundamenteel nadenken over verpakkingen meer resultaat zal opleveren dan het stellen van kwantitatieve doelen.’ Het KIDV wordt geheel door het bedrijfsleven betaald.

De Algemene Rekenkamer lijkt er anders over te denken. In een toevallig op dezelfde dag verschenen rapport over de prestaties van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, wijst de Rekenkamer erop dat er geen enkele aanzet is de doelen voor plastic­recycling te verhogen. De Rekenkamer vreest dat er luiheid gaat optreden. ­Bovendien is het maar zeer de vraag of Nederland, hoewel de oude doelen met twee vingers in de neus zijn gehaald, ook in staat is zijn doel voor 2050 te halen: een honderd procent circulaire economie. Dat zou onder meer betekenen dat er geen plastic meer uit fossiele brandstoffen wordt gemaakt.

Niet dat er helemaal geen ambitie is te vinden. Zo willen de bedrijfstakken die het meeste plastic verpakkingsmateriaal produceren, de supermarkten en de groente- en fruitsector, in 2025 20 tot 25 procent minder verpakkingsmateriaal gebruiken. Verder zijn er in de sectorplannen wat aardige ideetjes te vinden.

Verpakte lucht

Vooral webshops hebben dit probleem: ze versturen vaak vooral lucht naar hun klanten. Ze gebruiken vaak veel te grote dozen, en vullen de rest met lucht in plastic of papier. De dozen gaan bovendien maar één keer mee.

Thuiswinkel.org, de organisatie van webshops, heeft een paar oplossingen in de pijplijn. Een is de vinding ­RePack. Deze verpakking kan na gebruik kosteloos worden teruggestuurd naar de afzender, sterker nog: terugsturen levert een tegoedbon(netje) op.

Een andere oplossing is ontwikkeld door PostNL: een flexibele zak die om het te vervoeren product heen sluit. Aan de deur kan de klant zijn aankoop uit die zak halen, en de bezorger neemt de lege zak weer mee. Zo wordt minder lucht vervoerd, zonder er extra kilometers voor te hoeven rijden.

Een verpakking van plasticfolie is wel te recyclen, maar veel moeilijker als de etiketsticker met productinformatie van papier is. De groente- en fruitbranche wil papieren etiketten op papier, plastic etiketten op plastic.

Voor het transport van zijn spullen wil de sector meer werken met opvouwbare plastic kratten in plaats van kartonnen dozen. Maar dat is een lastige operatie. Drie jaar geleden al kondigde de sector trots aan dat de bananendoos mogelijk zijn langste tijd gehad had: er zou onderzoek komen om die doos te vervangen door opklapbare plastic kratten. Maar nu, drie jaar later, moet de sector bekennen nog altijd niet te weten of dit wel een haalbare kaart is. Tot opluchting bij honderden verhuizenden: de bananendoos is nog steeds populair om boedels in te verkassen.

Hangertje

In de modeketen moet het hangertje eraan geloven. Vaak is dat een kunststof wegwerpding, dat soms aan de klant wordt meegegeven. De bedrijfstak heeft zich voorgenomen het wegwerphangertje in de winkel af te schaffen, en al helemaal niet meer mee te geven aan de klant.

De voedingsmiddelenindustrie heeft een paar mooie plannen voor de komende periode: stoppen met polystyreen (piepschuim), stoppen met verschillende materialen in één verpakking (zoals plastic vensters in kartonnen doosjes), en de zwarte plastic bakjes, die vanwege hun zwartheid op dit moment een vrijwel onoplosbaar probleem zijn voor de sorteerinstallaties die afval scheiden, worden alsnog sorteerbaar gemaakt. Prachtige plannen, maar de einddatum in het plan is niet 2022, zoals je van een driejarenplan zou verwachten, maar 2025.