Landbouwvernieuwer Henk Hanskamp denkt goud in handen te hebben met de koe-wc

Man, wat was Henk Hanskamp blij toen hij na zijn eerste serieuze baan op straat stond. Met 25 andere gedetacheerden werd hij van de ene op de andere dag bij een elektronicabedrijf voor de landbouw ‘eruit geschopt’. De landbouwmarkt schommelt altijd, concludeerde hij, maar de belangrijkste les was: ik pas niet in een vakje van een groot bedrijf. Niet veel later begon hij voor zichzelf met het ontwerpen van slimme toepassingen voor de melkveesector.

Op zijn twaalfde wist hij al dat hij niet twee keer per dag ging doen wat zijn vader deed: koeien melken. ‘Ik ga de techniek in’, zei hij tegen hem. ‘Ik had geluk, mijn broers wilden wel door met de boerderij.’ Hanskamp ging naar de technische school (mbo), waar docenten hem een stuk beter begrepen dan op de middelbare school. ‘Ik heb een scheef IQ’, zegt hij. ‘Mechanica, wiskunde, elektronica is allemaal simpel voor me. Maar vraag me niet of het hen of hun is.’

Dat je op school wordt afgerekend op wat je het slechtste kunt, daar wilde Hanskamp mee breken toen hij er in 2010 toch voor koos personeel in dienst te nemen. Terwijl hij zijn vrouw bijna tien jaar eerder nog zo had beloofd dat niet te doen. Daar krijg je alleen maar gezeur mee. Maar met eenpitter Hanskamp AgroTech ging het met bijna een miljoen omzet inmiddels zo lekker, dat hij de routinematige verkooptaken wel zat begon te worden en meer tijd vrij wilde hebben voor productontwikkeling. ‘Ik ben ook niet in de wieg gelegd om het druk te hebben.’

Door zijn personeel anders aan te sturen, begon hij er lol in te krijgen. Zo registreren ze bij Hanskamp geen vakantiedagen en werktijden. Als erfenis uit zijn schooltijd heeft Hanskamp een hekel aan dingen bedenken die niet mogen. ‘Hier worden ze afgerekend op output’, zegt de uitvinder in zijn glazen kantoor, waar de octrooien aan de muur hangen. ‘De sociale controle is hier zo goed dat dit werkt.’

CowToilet

Met 22 medewerkers werkte Hanskamp tot begin dit jaar nog altijd in de relatieve schaduw van de landbouw. Melktechniekdealers wisten hem wel te vinden, maar met de uitvinding van de CowToilet – en de innovatieprijs die hij daarmee won – kreeg hij bredere bekendheid. Inmiddels heeft hij aan tafel gezeten met Landbouwminister Carola Schouten, die dergelijke innovaties op weg naar haar kringlooplandbouw wel kan waarderen.

Een van de grootste uitdagingen van een kringlooplandbouw is dat bruikbare stoffen uit dierlijke mest niet verloren gaan, maar worden hergebruikt. Zoals fosfaat en stikstof. Lukt dit niet, dan spoelen ze weg in de bodem (fosfaat) met watervervuiling tot gevolg, of stijgen ze op (stikstof) waardoor er te veel ammoniak in de lucht komt, wat weer problemen oplevert voor kwetsbare bloemen en planten.

Voor de ammoniakuitstoot biedt de CowToilet een oplossing. Ammoniak ontstaat als de stikstofverbinding ureum uit de urine in aanraking komt met bacteriën in de mest. Vang de urine op en je voorkomt dit proces. Bij Hanskamp ontdekten ze dat ze een koe konden laten plassen door iedere keer na het eten van krachtvoer op de zenuw bij de uier te tikken. Hang er een koe-wc onder – een soort omgekeerde, reusachtige bouwhelm – en je hebt stikstof teruggewonnen.

Het was een bedenksel tegen de wetenschap in, want koeien zijn niet zindelijk te maken. Gedoemd om te mislukken, waren de reacties op de CowToilet. ‘Ik kan er niet tegen als mensen zeggen dat iets niet kan’, zegt Hanskamp. ‘Een koe maak je inderdaad niet zindelijk, maar wij laten zien dat het wel een gewoontedier is en onder de juiste omstandigheden doet wat jij wilt.’

Tijdens de rondgang door het drie jaar oude bedrijfspand, dat als een statige boerderij midden in de Achterhoekse landerijen bij Doetinchem staat, legt Hanskamp uit dat de CowToilet ook goed is voor het klimaat. Deze maand becijferde de Wageningen Universiteit dat mogelijk 75 procent minder methaan (een sterker broeikasgas dan CO₂, red.) wordt uitgestoten als de urine en mest gescheiden blijven.

‘Ik ben niet alleen de uitvinder’, zegt Hanskamp. ‘Ik heb een situatie gecreëerd waar goede ideeën ontstaan. Met wanden van glas, een open sfeer waar fouten gemaakt mogen worden en iedereen durft te zeggen wat ze vinden.’ Vanzelf gaat het niet. ‘Het is één keer vaker opstaan dan vallen’, zegt hij.

Eigen kracht

Met de CowToilet was de man – die tussen de middag in zijn Tesla naar huis rijdt om met zijn gezin te lunchen – naar eigen zeggen precies op tijd. Maar hij is er nog niet. In 2020 wil hij de markt op, terwijl er nog altijd maandelijks duizenden euro’s aan ontwikkelingsgeld ingaan. ‘We verkeren in de comfortabele positie dat ik me niet aan de Rabobank of externe investeerders hoef te verantwoorden’, zegt hij. ‘We kunnen dit op eigen kracht doen door de goede basis aan andere ontwerpen die we de afgelopen achttien jaar op de markt brachten.’

Eerdere Hanskamp-foefjes waaraan de boer met al zijn slimheid niet had gedacht, zijn de voederbak met tientallen minuscule gaatjes erin. Zodat er na het schoonspuiten geen water in blijft staan en de volgende portie een brei wordt waar de koe haar neus voor ophaalt. Of een robuust doseersysteem, dat op iedere voermachine aangesloten kan worden. De jaaromzet van Hanskamp – AgroTech zeggen ze er niet meer bij – zit inmiddels op 6 miljoen euro.

Hanskamp, die het nog altijd niet graag druk heeft, houdt er rekening mee dat het weleens heel gek kan gaan met zijn jongste vondst. ‘Als ik de euforie over de CowToilet nu hoor, dan moeten we de messen slijpen en met een goed productieplan komen’, zegt hij. ‘Een totale omzet van 15 miljoen euro (2,5 keer zo veel als nu, red.) in 2025, daar houden we rekening mee.’ Maar hij kent ook de gevaren. ‘Rovers schieten nooit op lege schepen’, zegt Hanskamp. ‘Als de grote producenten van hardware voor de melkveehouderij zeggen: snotverdikkie, dit willen wij ook, dan wordt het voor hen interessant om die vervelende Hanskamp-patenten van de baan te krijgen.’

Dan droomt hij weer even weg bij in potentie zijn grootste uitvinding tot nu toe. ‘Stel nou dat alle 15 duizend melkveehouders aan de CowToilet moeten van de minister?’, zegt Hanskamp. Om zichzelf direct weer tot de orde te roepen. ‘Ik ben als nuchtere boerenzoon opgevoed, dus probeer niet te veel in die euforie verzeild te raken. Daar kom je alleen maar teleurgesteld uit.’