Escaperoom over sexting: 'App niet: O, lekker wijf. Laat een ander geluid horen.’

Zwolle

De aula, de studieruimtes en de smalle gangen van het Greijdanus College in Zwolle laten een bekend beeld zien van de huidige generatie jongeren, opgegroeid met digitale en sociale media: elke minuut van hun pauze zitten ze op hun smartphone om te appen, filmpjes te kijken of te gamen.

In twee lokalen op de eerste verdieping is de zonwering neergelaten en zijn enkele ramen afgeplakt met vuilniszakken. Wietske Kruyswijk van de organisatie Weerbaar in Seksualiteit heeft de verduisterde ruimtes ingericht als een escaperoom voor leerlingen van twaalf, dertien jaar. Tien eerste combiklassen havo/vwo gaan deze dag de ‘donkere kamer’ in, waar ze op een speelse wijze geconfronteerd worden met een bloedserieus thema: sexting.

Kruyswijk – zwarte trui, dito boots, paardenstaart – werkte in het verleden bij het Scharlaken Koord, dat prostituees helpt de seksbranche te verlaten. Met haar man zette ze daarna in Frankrijk een opvanghuis op voor ‘sekswerkers’. Na hun terugkeer in Nederland, in 2010, ontwikkelde ze lessen vanuit christelijk perspectief over seksualiteit, onder de naam Be Loved (voor het christelijk onderwijs) en Living Loving (voor het openbaar onderwijs). Met de nieuwe module over sexting, onderdeel van Be Loved, zijn Kruyswijk en medewerkers sinds dit jaar op tournee langs scholen.

Bij sexting maken mensen foto’s of filmpjes van zichzelf, waarop ze naakt of in hun ondergoed staan, om de beelden via de smartphone te versturen of op internet te plaatsen. Dat gaat in de praktijk nogal eens mis. Een bekend voorbeeld is een meisje dat in vertrouwen haar borsten fotografeert voor haar vriend. Die appt de foto door naar anderen. Ze wordt op digitale fora te schande gezet, schaamte is haar deel.

De escaperoom ziet er rommelig uit, alsof de ruimte plotseling is verlaten door een groep scholieren. Op de tafels staan laptops, tassen en flesjes drinken en er liggen lesboeken, schriften, papieren en etuis. Aan een stoel hangt een jas. Het schemerlicht in het lokaal geeft de setting iets onheilspellends.

Als een groep uitgelaten leerlingen eindelijk is gaan zitten, start Kruyswijk een filmpje op het digiboard, van Ben die een foto van een naakt meisje op zijn telefoon binnen krijgt. Hij moet erom lachen, en stuurt het pikante plaatje door. Totdat hij een appje krijgt van zijn zusje Evaline: ‘Ik heb iets stoms gedaan. Wat moet ik doen!!!! Nix zeggen tegen papa maar heb echt een probleem. Help me!!!’

De leerlingen stuiven uit elkaar om op zoek te gaan naar de smartphone van Ben, want daarop staat een alarmerend voicemailbericht van zijn zus. Eerst moeten ze de toegangscode vinden, en dat blijkt allesbehalve eenvoudig, onder de druk van de timer die de seconden wegtikt. Ze bladeren door de boeken en schriften, kijken op en onder de tafels en in de tassen. ‘Misschien moet je in de buurt van de jas kijken’, hint Kruyswijk. De tieners zoeken op het tafeltje of hun leven ervan afhangt. Een van hen doorzoekt alle zakken van de jas, anderen frommelen aan de binnen- en buitenkant, zelfs het wasvoorschrift wordt grondig bekeken, totdat een leerling op de juiste plek kijkt. Bingo. Daar staat de code in glow-in-the-dark-letters – pas goed te zien door er met een lampje op te schijnen.

Nadat de cijfercombinatie is ingevoerd in de computer, krijgen de tieners de opdracht de foto van Bens zus te wissen van de telefoon van zijn vier vrienden. Daarvoor moeten ze vier puzzels oplossen, die tegelijk informatie geven over het verschijnsel sexting en opnieuw codes opleveren. Kruyswijk drukt op de stopwatch: ‘19 minuten en 24 seconden. Jullie zijn sneller dan de vorige groep. Keurig.’

sexting: een à twee in de klas

Na afloop ‘oogst’ de seksconsulente de resultaten van de escaperoom. De leerlingen hebben best veel onthouden. Dat in de eerste helft van 2018 maar liefst 580 jongeren aangifte van sexting hebben gedaan bij de politie. Dat op een klas van 22 leerlingen er gemiddeld een à twee aan meedoen. ‘Nou, ik niet hoor’, reageert een jongen spontaan. Kruyswijk speelt er handig op in: ‘De grootste groep maakt geen foto van zichzelf, gelukkig niet. Wel is het zo dat een op de vier jongeren weleens de vraag krijgt op hij of zij een naaktfoto van zichzelf wil maken en opsturen. Het is goed om te weten: dat hoef je niet te doen.’

Hoe zit het met sexting op deze christelijke middelbare school? Een docent haalt drie jongens uit een andere klas even naar de escaperoom. ‘Ik kreeg uit mijn vriendengroep een foto van een bloot meisje uit de buurt. Die heb ik direct doorgestuurd naar mijn vrienden. We moesten erom lachen’, vertelt een van het trio, dat schuldbewust naar de punten van hun schoenen kijkt. ‘Andere jongens hebben mijn hoofd op haar lichaam geplakt en ook doorgestuurd. Dat vonden we ook wel grappig.’ Wat doen ze, nu ze in de escaperoom zijn geweest? ‘De foto verwijderen. Ik wist ook niet dat het strafbaar is, als je een foto van een minderjarig meisje online zet.’

Volgens Henk van Eijsden, adjunct-directeur onderbouw havo/vwo, komt sexting een enkele keer voor op zijn school, het meest op het vmbo – zo’n twee tot drie keer per jaar. Het Greijdanus heeft daarvoor een protocol. Er volgen gesprekken met daders, slachtoffers en hun ouders en, indien nodig, wordt aangifte gedaan bij de politie.

Dat sexting voorkomt, is precies de reden om de les seksuele weerbaarheid al aan jongeren uit de eerste klassen te geven, vertelt docent en mentor Gerrit Boeve. ‘Er zijn op deze leeftijd nog geen verliefde koppeltjes. De leerlingen zijn nog jong. Op deze manier kun je vóór zijn dat ze onnadenkend naaktfoto’s van elkaar of andere jongeren gaan rondsturen.’

Önur sprong van een flat

Kruyswijk probeert de tieners bewust te maken van de gevolgen van sexting. Ze vertelt het verhaal van Önur, van wie een pikante foto werd verspreid. Toen dat uitkwam, beroofde hij zich van het leven door van een flat te springen. ‘Als jullie zulke foto’s en filmpjes niet verspreiden, is het grootste deel van het probleem opgelost. In plaats van te appen: “O, lekker wijf, lekkere tieten”, kun je ook appen: “Dit doe je toch niet?” Wees moedig en laat een ander geluid horen.’

Wat moet je doen als je een naaktfoto van een minderjarige op je telefoon krijgt? Niet doorsturen en wissen, vat Kruyswijk samen. ‘En ga naar je ouders of iemand anders die je vertrouwt. Je kunt ook naar de politie stappen, of naar de website Helpwanted.nl gaan. Wat je ook doet, probeer het zo snel mogelijk op te lossen. Dan blijven de gevolgen beperkt. Want: sexting stopt bij jou.’