Niemand weet hoe erg plastic in je bloedbaan is

Den Haag

Er zit plastic in de zee en in zeedieren zoals mosselen. Maar laat je een bord met mosselen een uur op tafelstaan, dan zit er meer plastic óp de mosselen en op het bord dan er ín de mosselen zit, vertelt ecotoxicoloog Dick Vethaak, die als onderzoeker verbonden is aan Deltares. Huisstof bevat veel microplastics, legt hij uit. Dit zijn plastic deeltjes kleiner dan 1 millimeter. Microplastics in huis zijn afkomstig van synthetische vloerkleden, gordijnen, muurverf, kleding en spullen. Buiten dwarrelt ook plastic rond. Die deeltjes zijn onder meer afkomstig van zwerfafval en autobanden.

overal

Plastic vergaat niet. Het verbrokkelt in deeltjes die op den duur zo klein zijn dat je ze met het blote oog niet meer kunt zien. Microplastics zijn bijna overal op de wereld aangetroffen: van de diepzee tot op de bergtoppen en zelfs in de ruimte. Maar hoe ze zich in ons lichaam verplaatsen en of ze onze gezondheid schaden, is nooit wetenschappelijk onderzocht.

Daarin komt nu verandering. Nederlandse onderzoekers proberen als eerste ter wereld een begin van een antwoord te geven op deze vragen. ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie, heeft vrijdagmiddag vijftien onderzoeksprojecten gepresenteerd naar de effecten van microplastics op onze gezondheid. Ze hebben een looptijd van een jaar en kosten in totaal 1,6 miljoen euro.

Microplastics komen in menselijke poep voor, vertelt Vethaak, betrokken bij vier van de vijftien onderzoeksprojecten. Het vermoeden bestaat dat de kleinere deeltjes die we inademen en inslikken via onze bloedbaan in onze organen en weefsels terechtkomen, mogelijk tot in in onze hersenen en bij zwangere vrouwen tot in de placenta.

Dat niet alle plastic wordt uitgescheiden via de poep, is bij proefdieren al aangetoond. ‘In de jaren zeventig hebben ze een hond pvc-poeder gevoerd’, vertelt Heather Leslie, ecotoxicoloog aan de Vrije Universiteit en betrokken bij drie onderzoeksprojecten. ‘Binnen twee uur was het plastic door de darmwand heen gegaan, ging het het bloed in en zat het in alle organen.’ Bij een zwangere muis is al aangetoond dat microplastics de placenta kunnen bereiken. Onderzoekers van onder andere de Universiteit Utrecht gaan komend jaar menselijke placenta’s en vruchtwater onderzoeken op microplastics.

Welke effecten kun je verwachten van plastic in het lichaam? De kleine plastic deeltjes kunnen volgens Vethaak en Leslie ontstekingen veroorzaken. Die kunnen weer een voorloper zijn van long- en hartziekten, kanker en dementie. ‘Van arbeiders in pvc-fabrieken die zijn blootgesteld aan hoge concentraties pvc is bekend dat zij longproblemen en kanker ontwikkelden’, zegt Vethaak. Daarnaast is bekend dat op plastic zwerfafval bepaalde ziekteverwekkende bacteriën goed gedijen, vertelt hij. Als je zulk plastic binnenkrijgt, heb je een verhoogde kans op infecties.

wat zit er in

Verder kunnen uit microplastics schadelijke, chemische stoffen lekken. Wat er in plastic zit, is vaak niet eens bekend, zegt Maria Westerbos van de Plastic Soup Foundation, een organisatie die zich inzet om de ­plasticvervuiling te stoppen.

De organisatie vraagt aandacht voor de ZonMw-onderzoeksprojecten in de hoop dat dit financiering oplevert voor vervolgonderzoek. ‘Producenten mogen vanwege patenten weigeren te vertellen wat er in plastic zit’, vertelt Westerbos. ‘Er zijn 148 uiterst gevaarlijke stoffen aangetroffen in plastic.’ Van sommige is bekend dat ze hormoonontregelend kunnen werken of dat ze het afweersysteem of zenuwstelsel kunnen beïnvloeden.

Dat de gezondheidseffecten van microplastics nog niet zijn onderzocht, komt onder meer doordat er nog geen standaard meetmethodes zijn voor deeltjes kleiner dan 10 micrometer, zegt prof. dr. Dick Vethaak. Lastig is volgens hem ook dat microplastics allemaal verschillend zijn van grootte, vorm en chemische samenstelling. Ook is het de vraag wie verantwoordelijk is voor onderzoek naar microplastics. ‘De producenten doen het niet.’ <