Diep in zijn hart bewondert Breivik zijn islamitische soortgenoten als zielsverwanten

Allebei minachten ze bloemenhuldes zoals in Christchurch of in Utrecht. Om het even of die voor hun eigen slachtoffers zijn bedoeld of voor die van de vijand.

Bloemen troosten. Huilen of vloeken kan opluchten. Maar als wapen tegen terreur is emotie alleen onvoldoende. Je moet ook koel analyseren. Soms kan daarbij de Arabische taal helpen. Door bittere eigen ervaringen hebben Arabieren begrippen ontwikkeld die net een ander licht werpen op terreur, zowel islamitische als anti-islamitische. Ze maken nuances zichtbaar die je, als woorden ervoor ontbreken, kunnen ontgaan.

Takfir is zo’n begrip, het is zoiets als excommunicatie, maar chaotischer en dreigender. Takfir gaat over leven en dood, van individuen en zelfs complete gemeenschappen. Heel soms komt er een rechtbank aan te pas, zoals bij de Egyptische korangeleerde Abou Zaid, die in de jaren negentig naar Nederland uitweek. Maar doorgaans is takfir structuurloos. Het is een vrijbrief om naar eigen superieur inzicht medemoslims als kafirs, ongelovigen te bestempelen, die als afvallige verraders de dood verdienen. Die ‘wilde takfir’ behoort niet tot de hoofdstroom van de islam, wel tot varianten die extremer zijn dan Al-Qaida. Het is de uiterste vorm van jihadisme.

Een afvallige ben je gauw. Takfir-terroristen van een soort proto-IS richtten in de jaren negentig in Algerije, opererend onder de afkorting GIA, bloedbaden aan in dorpen. De lukraak uitgekozen slachtoffers konden zich in hun stoutste fantasie niet voorstellen iets anders te zijn dan moslims. Maar volgens GIA heulden ze met een ‘ongelovig’ regime en waren ze vogelvrij. Zelfs Bin Laden vond dat te bar. Hij was dan ook eerder een ‘gewone jihadist’, een man van de ‘heilige oorlog’ tegen de niet- islamitische vijand. Zijn advies: vermoord liever Amerikanen en Europeanen.

Breivik

‘Gewone jihadisten’ accepteren het risico dat er bij hun slachtingen ook moslims omkomen. Die pechvogels gaan wel meteen naar het paradijs. ‘Gewone jihadisten’ zullen niet snel willekeurige moslims als doelwit kiezen. Takfiristen doen dat wel. Mega-aanslagen op moskeeën zijn vaak hun werk. De wereld is voor hun gruwelen afgestompt, ze wekken daarom minder beroering dan een massamoord op moslims door een islamofoob. Wie praat er nog over de Rawda-moskee in de Sinaï waar takfiristen in 2017 ruim driehonderd Egyptische moslims vermoordden? Volgens takfiristen slaagt een jihad alleen wanneer je de eigen gelederen ‘zuivert’. Precies zo, maar met een islamofobe draai, redeneerde de Noor Anders Breivik, rolmodel voor de moordenaar in Nieuw-Zeeland. Islamofobie en islamisme zijn vaker elkaars spiegelbeeld.

Breivik schoot In 2011 69 sociaal-democratische jongeren dood om de islam een klap te verkopen en het ‘nordische ras’ te redden. Veel van die jongeren waren geen moslims en hadden ‘nordische’ blonde haren en blauwe ogen. Maar volgens Breivik waren ze ‘cultuur-marxistische’ handlangers van de islam. Ook zij waren ‘afvallige verraders’, net als die arme Algerijnen. Breivik is het prototype van de westerse, islamofobe takfirist. Diep in zijn hart bewondert hij zijn even extreme islamitische soortgenoten als zielsverwanten, prachtige vijanden die je lief moet hebben.

In de rubriek ‘In de schaduw van de minaret’ leest u bespiegelingen over de islamitische wereld van Eildert Mulder, arabist en oud-redacteur van Trouw.

Lees ook: 

Zo makkelijk komen islamofoben niet van Breivik af

Islamofoben noemden Anders Breivik na zijn moordpartij een monster en psychopaat. Zo hoopten zij de sleutelvraag of hun ideologie ook een rol heeft gespeeld, te vermijden. Maar hun ideologie deugt niet, laat Eildert Mulder in dit verhaal zien.

Wat dreef de schutter in Christchurch?

De terrorist die in Nieuw-Zeeland tientallen mensen doodschoot, had een afkeer van immigratie en een verlangen naar etnische puurheid, blijkt uit het manifest dat hij opstelde.