Stad en platteland: Forum voor Democratie heeft een basis in alle regio’s

Forum voor Democratie is de grootste partij van Nederland geworden. Waar komen die stemmen vandaan?

De partij van Thierry Baudet is in 92 gemeenten de grootste partij geworden. Coalitiepartijen VVD en CDA, die al ruim vertegenwoordigd waren in de Provinciale Staten, zijn ieder vooralsnog in meer gemeenten de grootste partij: respectievelijk 97 en 94.

Forum voor Democratie uitbreiding naar regio

Van het electoraat van Forum voor Democratie, een nieuwkomer in de Provinciale Staten, was nog niet veel bekend. Bij de Tweede Kamerverkiezingen haalde de partij twee zetels. De kiezers waren in 2017 verdeeld over het land, maar een strook van gemeenten langs de kust van Noord- en Zuid-Holland viel op. FvD scoorde goed in gemeenten als Noordwijk, Katwijk en het Westland.

Die strook heeft zich nu uitgebreid en omvat grote delen van Zuid- en Noord-Holland en gemeenten als Steenbergen, Roosendaal en Bergen op Zoom in het westen van Noord-Brabant, tegen Zeeland aan. Ook in gemeenten rondom Rotterdam is de partij de grootste geworden. In de stad zelf wonen de meeste FvD-stemmers: bijna 32.000 Rotterdammers stemden op FvD, zo’n 16 procent van de uitgebrachte stemmen.

Ook in Almere en Lelystad en andere delen van Flevoland werd FvD de grootste. In het noorden van het land doet de partij goede zaken in Oost-Groningen. Dat zijn gemeenten als Delfzijl en Oldambt, waar FvD lijkt te winnen ten koste van de SP, iets dat landelijk gezien vaker terugkomt.

Wat opvalt is dat Forum voor Democratie in zowel grote steden als in meer landelijke gebieden goed scoort, een trend die zich ook al aftekende bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017. „Dat krijg je niet voor elkaar als eendagsvlieg. Dat is een model voor groei”, zegt Joost Smits, kiesgedragkenner bij de Politieke Academie.

Denk beperkt tot enkele steden

De partij Denk slaagt daar niet in, stelt Smits. De partij kan volgens de prognoses niet rekenen op een senaatszetel, maar gaat wel met drie zetels de Provinciale Staten in. Denk scoort – iets lager dan bij de Tweede Kamerverkiezingen – in Rotterdam en Schiedam en andere grote steden, maar landelijk succes blijft uit.

PVV verlies in bolwerk Volendam

Uit eerste kiezersonderzoeken bleek woensdagavond dat vooral kiezers van de PVV overgestapt zijn naar Forum voor Democratie, gevolgd door VVD en CDA. De PVV, die landelijk gezien 40 procent inleverde, is nog in vijf gemeenten de grootste, veelal in het zuiden van Limburg. Maar ook in die bolwerken verloor de partij vergeleken met de Statenverkiezingen in 2015. En ook daar dringt Forum voor Democratie zich op.

Lees ook deze reportage verkiezingsdag van de verkiezingsdag in Volendan: ‘Wij gaan helemaal voor Baudet, wij gaan voor goud’

Het succes van FvD ten koste van de PVV is het best te zien in Edam-Volendam. Daar haalde de partij van Geert Wilders bij de vorige Statenverkiezingen bijna 24 procent van de stemmen. Dat is nu minder dan ongeveer 9 procent. FvD, dat er ook in 2017 goed scoorde, behaalt nu een monsterzege: 40,7 procent stemde in de gemeente op een kandidaat van de partij, vooralsnog het grootste succes van de partij op gemeenteniveau.

SP halvering in Brabantse basis

De Socialistische Partij is de grote verliezer van de verkiezingen, die meer dan de helft van de landelijke steun verloor. In alle gemeenten die tot dusverre zijn geteld, staat de SP op verlies. De verliezen zijn het grootst in Brabantse gemeenten als Boxmeer en Oss, waar de steun voor de SP nagenoeg halveerde. Ook daar profiteert Forum voor Democratie en in mindere mate GroenLinks.

GroenLinks weer winst in steden

GroenLinks is de enige partij naast Forum voor Democratie die flink wint ten opzichte van de vorige Statenverkiezingen. De partij verdubbelt in omvang en kreeg 10,6 procent van de stemmen. De GroenLinks doet het zoals altijd goed in de grote steden, maar wint fors terrein in Utrecht en Amsterdam, en plust daar zelfs ten opzichte van de succesvol verlopen Tweede Kamerverkiezingen. In Utrecht ging bijna 28 procent van de stemmen naar GroenLinks. In Amsterdam, waar nog geteld werd, bijna 24 procent.

PvdA verlies en ook een beetje winst

Vergeleken met de vorige Provinciale Statenverkiezingen heeft de PvdA wederom verloren. De partij kan nu rekenen op zeven zetels in de Eerste Kamer: één minder dan na de Provinciale Statenverkiezingen in 2015.

PvdA’ers keerden zich op de uitslagenavond al tegen die analyse, iets wat ook Joost Smits onderschrijft. „Omdat alle landelijke partijen in alle districten meedoen, kan je deze verkiezingen het best vergelijken met de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen. De PvdA heeft het in die zin goed gedaan.” De PvdA kreeg in 2017 5,7 procent, tegen 8,4 procent nu.

Lees ook deze analyse van de verkiezingsuitslag: Monsterzege van Baudet dwingt Rutte naar links

Update (21 maart 2019): Dit stuk is geactualiseerd met de laatste verkiezingsuitslagen.