De Thaise Roodhemden dromen opnieuw van een overwinning
Vijf jaar nadat het leger in Thailand de macht greep, gaat het land zondag eindelijk weer naar de stembus. De ‘roodhemden’, aanhangers van de verdreven ex-premier Thaksin, werden destijds aan de kant geschoven. Maar de steun onder de bevolking is nog groot.
Op een boerenerf vlakbij Chiang Mai, de grootste stad in het noorden van Thailand, hangt een grote foto van Maha Vajiralongkorn, Thailands immer ernstig kijkende koning. Een paar meter verderop ligt brandhout opgestapeld, wachtend op de koele avonden die deze streek in de wintermaanden soms overvallen. Net naast het brandhout loopt een witte gans tussen een stel jonge kippen door. Het dier gakt luid om zich heen.
Dit is het terrein van Udom Singhkaew, een 64-jarige man die zijn tijd het liefst doorbrengt in of nabij het rijstveld dat hij al meer dan dertig jaar onderhoudt. Hoewel hij een eenvoudig bestaan leidt, is Udom één van de miljoenen Thai wiens leven tussen 2001 en 2014 aanzienlijk verbeterde. Dat had alles te maken met de regering die Thailand in die jaren, met enkele tussenpozen, bestuurde. “We gingen er plotseling enorm op vooruit”, herinnert Udom zich. “Gezondheidszorg werd toegankelijk, wegen werden opgeknapt en als boeren kregen we een veel betere prijs voor ons product.”
Udom is tevens één van de ruim 51 miljoen Thai die zondag naar de stembus mogen om een nieuwe regering te kiezen. Het is de eerste verkiezing sinds het Thaise leger in mei 2014 de regering van premier Yingluck Shinawatra met een staatsgreep aan de kant zette. Juntaleider en huidig premier Prayuth Chan-ocha beloofde de democratie spoedig te herstellen, maar verkiezingen werden keer op keer uitgesteld.
Zondag zal de stembusgang alsnog plaatsvinden. Voor Udom is er geen twijfel mogelijk: zijn stem gaat naar Pheu Thai (Voor De Thai), de partij van de zogenoemde Roodhemden. Het is immers dankzij deze partij en diens voorganger dat zijn leven aanzienlijk is verbeterd, legt de boer uit. “Mijn buren en ik praten niet veel over politiek, maar ik weet dat iedereen hier Pheu Thai steunt. Als zij straks het land besturen, gaat alles vast weer beter”, zegt hij.
Pheu Thai is de partij van Thaksin Shinawatra. De inmiddels 69-jarige Thaksin begon in de jaren negentig aan een politieke carrière nadat hij in de telecomindustrie een fortuin had vergaard. In 2001 won de door hem opgerichte Thai Rak Thai de verkiezingen en werd hij benoemd tot premier. Bij elke volgende verkiezing won een aan hem verbonden partij.
Thaksin woont sinds 2008 in zelfgekozen ballingschap om een omstreden celstraf wegens corruptie te ontlopen. Zijn invloed blijft echter groot. Velen beschouwen hem nog steeds als de strateeg van de Roodhemden.
Dat Thaksin nog steeds ongekend populair is, komt doordat zijn ideeën praktisch zijn en levens daadwerkelijk verbeteren, zegt Jarupan Chaichanan in een Pheu Thai-partijkantoor net buiten Chiang Mai. De campagneleidster, een goedgemutste praatgrage vrouw die zich al achttien jaar inzet voor Thaksin, somt de programmapunten voor de komende verkiezingen moeiteloos op. “Betere toegang tot onderwijs, hervormingen in de gezondheidssector, een hoger minimumloon, betere pensioenen, en natuurlijk extra geld voor jongeren die net afgestudeerd zijn. Een beleid voor de grote meerderheid dus”, stelt ze tevreden vast.
Militair bestuur
Maar de verkiezingen van zondag gaan om veel meer dan wie met zijn programma de meerderheid van het volk achter zich krijgt. Het is voor de Roodhemden ook een strijd tegen de junta die vijf jaar geleden hun premier, Yingluck Shinawatra, aan de kant zette. Volgens het leger had de jongere zus van Thaksin het land naar de rand van de afgrond gebracht en was de coup nodig om te voorkomen dat Thailand verstrikt zou raken in chaos en geweld.
Dat ging niet zonder gevolgen. Tal van activisten werden gearresteerd en kregen celstraffen omdat ze zich tegen de junta verzetten. Voor veel Roodhemden resulteerde het in een meerdaags verblijf in een militair kamp voor ‘heropvoeding’. Het organiseren van politieke activiteiten werd hen ten strengste verboden, een verbod dat pas afgelopen december werd opgeheven.
Jarupan schudt haar hoofd als ze terugkijkt op de afgelopen jaren. “We mochten geen vergaderingen meer beleggen. Sommige politici spraken elkaar alleen nog maar op begrafenissen en bruiloften.”
Dat Yingluck werd afgezet was voor de meeste Thai geen verrassing. Thailand worstelt al tijden met de diepe kloof tussen de Roodhemden en de Geelhemden, de aanhangers van het koningshuis en de elite. Het diepgewortelde conflict – waarbij sociaal-economische ongelijkheid een grote rol speelt – leidde tot demonstraties waarbij de ene keer de Roodhemden en de andere keer de Geelhemden massaal de straat opgingen om voor of tegen de regering te demonstreren. Er vielen meerdere dodelijk tijdens het geweld en in 2008 kwam het zelfs tot de blokkade van Bangkoks grootste luchthaven.
Thailand heeft bovendien een lange traditie van militaire coups. Sinds 1932 zette het leger al twaalf keer een regering aan de kant, waaronder die van Thaksin in 2006.
Democratie herstellen
Runchai Malaphing (50) maakte veel van die onrust van dichtbij mee. Als Roodhemd deed hij verscheidene keren mee aan demonstraties in Bangkok. In 2010 moest hij rennen voor zijn leven toen soldaten met scherp op demonstranten schoten. “Ik zag hoe mensen gewond raakten door kogels die vanuit het niets leken te komen. Ik ben nog nooit zo bang geweest als die dag”, vertelt hij.
Kort na de coup werd Runchai opnieuw in de hoek geduwd. Nu omdat hij als ‘DJ Run’ een lokaal radioprogramma maakte waarin hij het nieuws op een manier becommentarieerde die de junta niet beviel. Hij werd naar een heropvoedingskamp gebracht en moest zich ruim vier jaar lang elke woensdag melden bij de autoriteiten. “De soldaten zeiden dat ik radicaal en agressief was. Ze waren bang dat ik mensen aanzet tot verzet.”
De junta probeert hem nog steeds te intimideren, maar Runchai trekt zich er weinig van aan. Hij heeft in Facebook een alternatief gevonden voor zijn radiostation. De tekst op zijn felrode T-shirt, ‘down with the junta’, laat over zijn missie geen twijfel bestaan. “Ik wil dat Thailand weer een democratie wordt en dat we eerlijke verkiezingen krijgen. De rest van de wereld zal het niet accepteren dat wij een dictatuur zijn”, zegt hij stellig.
De radiomaker weet het zeker: als Thailand weer democratisch is, krijgen de Roodhemden opnieuw de macht. In het verleden wonnen ze de verkiezingen immers met speels gemak. De laatste keer, acht jaar geleden, won Pheu Thai nog 265 van de 500 parlementszetels.
Maar een meesterzet van Thaksin viel onlangs in het water toen de Thai Raksa Chart partij een populaire prinses nomineerde als premierkandidaat. De nominatie van Ubolratana Mahidol leidde tot felle kritiek vanuit het Thaise koningshuis en kwam de partij op een deelnameverbod te staan. Thai Raksa Chart was van plan samen te werken met Pheu Thai. Om een overwinning voor de prinses mogelijk te maken besloot Pheu Thai zelfs in bepaalde kiesdistricten niet mee te doen. Daar blijven nu stemmen liggen.
En dan is er nog de grote concurrent, generaal en juntaleider Prayuth. Hij wil doorgaan als premier en heeft de grondwet zo laten wijzigen dat het leger alle 250 senaatsleden aanwijst. Zij bepalen samen met de 500 gekozen parlementariërs wie premier wordt. Met de senaatsleden aan zijn zijde heeft generaal Prayuth veel minder stemmen nodig dan de Roodhemden om premier te worden.
Noodzakelijke stap
Politicus Julapan Amornvivat is desondanks hoopvol gestemd. Hij sloot zich zeventien jaar geleden aan bij Thaksin en werd drie keer verkozen tot parlementslid. Ook nu is de zoon van een voormalig vicepremier kandidaat. “Deze verkiezingen zullen niet genoeg zijn om de democratie te herstellen, maar het is een noodzakelijke stap die we moeten maken”, vertelt hij in een café in Chiang Mai. “Het gaat nu niet alleen om het verbeteren van levens, maar ook om de vraag of we door willen met dit regime of niet.”
Julapan denkt dat een overwinning voor de Thaksin-partij Pheu Thai nog goed mogelijk is. Volgens hem heeft de partij nog net zoveel steun als in het verleden. En wat als het toch niet lukt? Gaan de Roodhemden dan opnieuw de straat op? De politicus schudt zijn hoofd. “Dan moeten we de oppositiebankjes in. Ik denk dat iedereen nu wel heeft geleerd dat politiek geweld niet goed is voor het land.”
Radiomaker Rungchai is minder verzoenend. “Natuurlijk, als we echt verliezen moeten we oppositie voeren”, zegt hij. “Maar als de verkiezingen niet eerlijk verlopen, dan gaan we demonstreren.”
Een paar kilometer verderop kijkt boer Udom Singhkaew vanuit een luie stoel uit over zijn rijstveld. Hij denkt geregeld terug aan de jaren dat Thaksin premier was. Hij hoopt dat de man die de Thaise politiek voorgoed veranderde spoedig terugkeert om het land nog één keer te leiden. “Ik vind het ontzettend verdrietig dat hij niet meer in Thailand is.”
De Partijen
Tientallen partijen doen zondag mee. Maar bij de race om het premierschap gaat het vooral om vier kandidaten.
Sudarat Keyuraphan
Een roodhemd. Als Pheu Thai de verkiezing wint, dan wordt Sudarat Keyuraphan (57) vermoedelijk als premier naar voren geschoven. Zij werkte in de jaren negentig al samen met Thaksin Shinawatra en is een vertrouweling van hem. Sudarat kan de tweede vrouwelijke premier van Thailand worden.
Abhisit Vejjajiva
De 54-jarige geelhemd was tussen 2008 en 2011 premier nadat de regerende partij van Thaksin door een rechtbank was ontbonden. Abhisit kwam op 27-jarige leeftijd in het parlement en is sinds 2005 leider van de Democrat Party. Hij doet het goed in Zuid-Thailand en in Bangkok.
Thanathorn Juangroongruangkit
De politiek onervaren Thanathorn wil de kloof tussen rood en geel dichten en voert campagne in het orangje. Thanathorn (40) zet zich met zijn Future Forward Party af tegen het militaire bewind. Hij komt uit een steenrijke familie, maar wil de gewone man vertegenwoordigen. Zijn partij doet voor het eerst mee aan de verkiezingen en doet het goed onder jongeren.
Prayuth Chan-ocha
Juntaleider Prayuth (64) is zeker geen roodhemd, maar wordt ook niet meer gesteund door geelhemd Abhisit. Prayuth werd in 2014 premier nadat hij als generaal een coup had gepleegd. Hij zegt van Thailand weer een democratie te willen maken, maar wil ook zelf door als premier. Hij is kandidaat voor Phalang Pracharat, een partij die populair is onder junta-aanhangers.
Lees ook:
Thaise prinses met politieke ambities verdeelt koningshuis
De oudere zus van de Thaise koning stelde zich volkomen onverwacht kandidaat als premier. Maar haar broer wil daar een stokje voor steken.