Direct naar artikelinhoud
AnalyseNOS-slotdebat

Na ‘Utrecht’ vervalt de campagne tijdens slotdebat snel in oude patronen

Na de schietpartij in Utrecht wilden partijen ‘op gepaste toon’ verder met de verkiezingscampagne. Het pakte anders uit bij het NOS-slotdebat voor de provinciale verkiezingen. ‘Wilt u stoppen met schreeuwen?’

Lijsttrekkers Geert Wilders (PVV) en Gert-Jan Seegers (CU) tijdens het slotdebat NOS Nederland Kiest voor de Provinciale Statenverkiezingen in het provinciehuis in Arnhem.Beeld ANP

Het moet een plechtig begin zijn van ‘een ongemakkelijk debat’, maar lang houdt het decorum dinsdagavond niet stand bij het NOS-slotdebat voor de provinciale verkiezingen. Sybrand Buma (CDA), Lilian Marijnissen (SP) en Mark Rutte (VVD) houden zich aan de afspraak dat alle deelnemers even kort vertellen hoe ze de aanslag in Utrecht hebben beleefd, maar Wilders is er niet van gediend. ‘Het zal wel niet netjes zijn, maar ik word onpasselijk van de krokodillentranen van premier Rutte en CDA-leider Buma’, verkondigt de PVV-leider. ‘Zij zijn er verantwoordelijk voor dat hier al die mensen zijn binnengelaten.’

Wilt u dit verhaal liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.

Rutte wil zich verweren, maar krijgt door het strakke format van het debat geen kans. In plaats daarvan is het de beurt aan Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet om de gebeurtenissen in Utrecht eveneens te koppelen aan het immigratiebeleid. ‘Natuurlijk moeten we empathie hebben met de slachtoffers, maar het is wel een gevolg van beleid dat jaren gevoerd is. Morgen kunnen we kiezen of dat beleid doorgaat.’

Pas als Rutte met Marijnissen moet debatteren over de marktwerking in de zorg grijpt de vermoeid ogende premier – later op de avond zal hij bij een ander debatje zelfs de draad kwijtraken - alsnog zijn kans om zijn rechtse rivalen van repliek te voorzien. ‘Het is niet aanvaardbaar dat Wilders en Baudet mensen tegen elkaar opzetten en onderlinge verschillen aanwakkeren’, meent de VVD’er.

Zo eindigt de laatste dag van de verkiezingscampagne in stijl. ’s Ochtend is na een kort overleg tussen de meeste partijen besloten om de maandag opgeschorte campagne alsnog te hervatten. ‘Juist na zo’n aanslag moet je laten zien dat de democratie weerbaar is’, geeft PvdA-leider Lodewijk Asscher als verklaring. ‘Het zal echt wel ingetogener zijn dan te doen gebruikelijk.’

Dat blijkt vrijwel meteen te optimistisch, al is het maar omdat de campagne nooit echt stil heeft gelegen. Forum voor Democratie zet al op maandagavond de verhoudingen op scherp door een campagnebijeenkomst in het Haagse Kurhaus door te laten gaan. Baudet beweert daar dat het ‘een plicht richting de slachtoffers in Utrecht’ is om een einde te maken aan het ‘lakse immigratiebeleid’. ‘VVD en CDA gaan dat niet doen. Ze willen het niet, ze kunnen het niet, ze hebben er de kloten niet voor.’

Ook Geert Wilders breekt dan al weer met zijn eigen beslissing om de campagne stil te leggen. Hij wil dat de premier uitlegt waarom de vermoedelijke dader ondanks zijn ‘strafblad van hier tot Tokio’ niet is vastgezet.

Lijsttrekkers Sybrand Buma (CDA) en Lilian Marijnissen (SP) tijdens het slotdebat NOS Nederland Kiest voor de Provinciale Statenverkiezingen in het provinciehuis in Arnhem.Beeld ANP

De campagne moet ‘op gepaste toon’ verder, zo is ’s ochtends afgesproken, maar ‘de dag ná Utrecht’ vervalt al weer snel in oude patronen. Net als voorheen gaan de rechtse regeringspartijen VVD en CDA de confrontatie met Baudet en Wilders liever uit de weg. Motto: hoe meer aandacht ze krijgen, hoe groter ze worden.

Zo werpt VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zich net als eerder deze campagne weer op als de redelijke bemiddelaar. ‘Het is niet onmenselijk dat er nu al conclusies getrokken worden en het is logisch dat anderen daar dan weer iets van vinden’, meent Dijkhoff tijdens het Vragenuurtje met minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus. ‘Voordat je het weet, zijn we dan weer vooral druk om over elkaar iets te zeggen. Dan vergeten we dat de werkelijkheid niet hier is, maar buiten.’

De linkse en progressieve partijen willen de strijd met Baudet juist niet uit de weg gaan. GroenLinks-leider Jesse Klaver spreekt na de hervatting van de campagne meteen van ‘smerige politiek’. ‘FvD is echt een grens overgegaan. Walgelijk.’ Ook Jetten laat tijdens het Vragenuurtje zijn weerzin de vrije loop. ‘Baudet wijst de beschuldigende vinger naar hele groepen, terwijl één gek verantwoordelijk is. Ik word echt misselijk terwijl ik hier sta.’

Anders dan zijn coalitiepartijen VVD en CDA vindt Jetten dat het gedrag van Baudet niet onbesproken mag blijven. ‘Dat heeft niks te maken met de verkiezingen, maar alles met fatsoen.’ Even later verspreidt D66 via socialemediakanalen een filmpje van Jettes uithaal richting Baudet.

Net als eerder tijdens de campagne verdwijnt Wilders in de schaduw van Baudet, maar voert in de loop van de dag het volume steeds verder op. Als de PVV-leider dinsdag geen steun krijgt voor een groot Kamerdebat over de gebeurtenis, rectificeert hij eerder beledigingen. ‘Ik heb dit eerder een nep-parlement genoemd, maar dat is eigenlijk nog te vriendelijk voor dit zooitje bange politici.’

Het optreden van Wilders leidt weer tot luidruchtig commentaar vanuit de Kamerbankjes van Denk. ‘Wilt u ophouden met schreeuwen,’ vraagt Kamervoorzitter Khadija Arib geïrriteerd. Ook dat klinkt weer vertrouwd. De schietpartij in Utrecht is amper achter de rug, maar op het Binnenhof is het oude leven hervat.