Tackles met de kracht van een autobotsing: Frankrijk luidt de noodklok na vier dodelijke rugbyslachtoffers

Het is crisis in het Franse rugbyteam, dat vandaag in Italië zijn laatste wedstrijd van het Zeslandentoernooi speelt. Drie van de vier voorgaande duels werden verloren door de Fransen - een trotse rugbynatie met een wereldvermaarde profcompetitie en 280.000 amateurspelers. In februari werd Frankrijk met 44-8 afgedroogd door Engeland.

Onder de malaise van de nationale equipe gaat een dieperliggende, zorgwekkende ontwikkeling schuil. Door toedoen van professionalisering en een hogere trainingsintensiteit is het rugby veranderd. Professionele spelers worden almaar gespierder en zwaarder. Het gevolg is een andere speelstijl: minder nadruk op het ontwijken van tackles en het zoeken van ruimte, meer frontale botsingen en hoge tackles op snelheid.

Geïnspireerd door de toprugbyers kopiëren jeugd- en amateurspelers die hyperfysieke, frontale speelstijl. Steeds meer spelers lopen een hersenschudding of ander ernstig letsel op. De gevolgen kunnen fataal zijn.

Nek gebroken

In mei overleed een 17-jarige amateurspeler in zijn slaap, nadat hij die dag op het rugbyveld kortstondig buiten bewustzijn was geraakt na een tackle. In augustus bezweek een 22-jarige oud-jeugdinternational in de kleedkamer aan een hartstilstand. Een tackle had hem op zijn borst geraakt. In december brak een 18-jarige jeugdspeler van topclub Stade Français zijn nek toen hij door twee spelers tegelijk werd getackeld. En in januari overleed een 23-jarige student in het ziekenhuis, waar hij lag sinds hij tijdens een amateurwedstrijd door een tackle op zijn hoofd werd geraakt.

Wat vroeger een contactsport was, is verworden tot een botsingsport, zegt de Nederlandse rugbykenner en oud-international Yves Kummer. "Je ziet veel tackles op borsthoogte, waarbij spelers er met het volle gewicht ingaan. Bovendien mogen teams vaker wisselen, waardoor spelers hun energie niet meer over tachtig minuten hoeven te verdelen." Tel daarbij de toegenomen spierkracht en snelheid van de spelers op en je hebt de ingrediënten voor levensgevaarlijke situaties.

Jean Chazal, een Franse neurochirurg die veel rugbyers met hersenletsel behandelt, schetste op de website Rugbyrama de potentiële gevolgen. "Nemani Nadolo (speler van Montpellier, red.) weegt 130 kilo, heeft een lengte van 1,94 meter en loopt de honderd meter in 12 seconden. Als hij tegen een speler van 80 of 90 kilo opbotst, is dat enorm risicovol." Chazal behandelt soms rugbyers met een letsel dat hij alleen ziet bij slachtoffers van auto-ongelukken waarbij de airbag niet werkte.

Volgens Chazal is het aantal hersenschuddingen bij Franse rugbyers in vijf jaar tijd verdubbeld. Om dat aantal terug te dringen, introduceerde de Franse rugbyfederatie in 2017 een nieuwe maatregel: de blauwe kaart. Als vermoed wordt dat een speler een hersenschudding heeft opgelopen, mag hij de volgende tien dagen niet spelen.

Een pseudomaatregel, zeggen critici. Als een arts een hersenletsel constateert, mag een speler sowieso een tijd niet spelen - blauwe kaart of niet.

Volgens de neurochirurg zijn radicalere maatregelen nodig. In een tv-debat pleitte hij voor verschillende gewichtsklassen voor jeugd- en amateurspelers. Beloftevolle jeugdspelers en volgroeide profs zouden bovendien niet tegen elkaar moeten spelen. "Op de manier waarop rugby nu gespeeld wordt, is de sport niet geschikt voor een 15-jarige wiens botten en hersenen volop in de groei zijn."

Het huidige powerrugby staat ver af van de traditionele Franse speelstijl, die juist werd gekenmerkt door snel aanvalsspel en flair. Volgens Marc Lièvremont, een Franse oud-international en voormalig bondscoach, dreigt dat verloren te gaan. "Het Franse rugby is vervallen tot een oninteressante fysieke confrontatie, die sportief gezien niets oplevert", zei hij in een talkshow.

De fysieke eisen in het rugby worden dermate extreem dat sommigen vrezen dat de sport American football achternagaat. Die sport - het onstuimigere, Amerikaanse neefje van rugby - brengt zoveel fysieke eisen en risico's met zich mee dat er in de VS geen amateurtak bestaat.

Om het met rugby niet zo ver te laten komen, hoopt Chazal onder meer op de rugbyers zelf. Volgens de neurochirurg zouden profspelers aanpassingen kunnen eisen die hun gezondheid beter beschermt. In dagblad Ouest France noemt hij de autosport als voorbeeld. "In de formule 1 vielen ook veel slachtoffers. Sinds de dood van Ayrton Senna zijn er serieuze maatregelen ingevoerd en zijn er fors minder dodelijke ongelukken. Rugby zou hetzelfde moeten doen."