Het regent rouwadvertenties voor ontwerper Alessandro Mendini (1931-2019)

In Nederland dankt hij zijn faam aan het Groninger Museum (1994): een spectaculair, kleurig en veelvormig postmodern bouwwerk. Internationaal maakte hij naam met een reeks designklassiekers, soms op het grensvlak tussen kunst en kitsch. Architect en ontwerper Alessandro Mendini stierf maandag thuis in zijn geboortestad Milaan, in het bijzijn van zijn dochters Elisa en Fulvia.

In de landelijke krant Il Corriere della Sera, die zetelt in Milaan, regent het rouw­advertenties. Daarin wordt hij een geniale en vriendelijke vriend, een sympathieke en gulle man, een explosie van unieke creativiteit genoemd. Giuseppe Sala, de burgemeester van Milaan, twitterde: ‘Met zijn visionaire benadering heeft hij een revolutie in de wereld van het Italiaanse design teweeggebracht'. 

Alessandro Mendini werd op 16 augustus 1931 geboren in een welgestelde Milanese familie, waarin kunst belangrijk was; een oom en tante hadden een uitgebreide en waardevolle kunstcollectie. Mendini studeerde in 1959 af als architect en werkte tien jaar bij architectenbureau Marcello Nizzoli, maar ontwikkelde zich allerlei kanten op. Tot kort voor zijn dood uitte de nieuwsgierige Milanees – met zijn overhemd altijd tot aan het bovenste knoopje gesloten – zijn creativiteit op meerdere terreinen: hij was hoofdredacteur van Italiaanse architectuur- en designtijdschriften, ontwierp meubels en gebruiksvoorwerpen voor onder meer Philips, Cartier, Samsung en Swatch en tekende ook voor gebouwen en interieurs. Zijn stijl was zeer herkenbaar: Mendini combineerde speelsheid en kleur met ironie, kunst met antiquariaat en kitsch. Hij schiep functioneel speelgoed voor volwassenen.

Nep

Zijn carrière nam een grote vlucht aan het einde van de jaren 70. Wereldberoemd werd zijn Proust-stoel, ontworpen in 1978. Over die designklassieker zei hij: “Het is een nep-fauteuil uit de achttiende eeuw die is gedecoreerd met een nep-schilderij van Paul Signac. Twee neppers die, samen, een origineel werk vormen.” De Fransman Marcel Proust was zijn favoriete schrijver, wiens boeken hij graag na het eten las. Daarover zei hij: “Ik denk te snel en moet dus een manier vinden om mijn evenwicht niet te verliezen, om mijn hersenen te laten uitrusten.”

Alessandro Mendini was zo talentvol dat hij zelfs een banale kurkentrekker om kon toveren tot een mooi en opvallend gebruiksvoorwerp: in 1994 ontwierp hij voor Alessi de legendarische ‘Anna G’. Het ontwerp was geïnspireerd op het silhouet van een vrouw. Ook hier koppelde hij weer ironie en speelsheid aan functionaliteit. Mendini lichtte toe: “Ik wil dat mijn objecten altijd iets afwijkends hebben, in de afmetingen, in de materialen of in de kleur. Er moet iets zijn dat stoort en dat aandacht creeert.”

Aandacht trok ook zeker een van zijn bekendste bouwwerken: het Groninger Museum uit 1994, een stadsicoon. Andreas Blühm, de huidige directeur van het museum, ziet Mendini als de grondlegger van het Groningen-effect, schreef het Dagblad van het Noorden dinsdag. “Vergelijk het met de bouw van het Guggenheim-museum in Bilbao. Dankzij mensen als Mendini is in Groningen iets bijzonders teweeggebracht: een gebouw onmisbaar voor de stad”, aldus de directeur. 

De in het museum geplande tentoonstelling ‘Mendini World’ gaat in oktober gewoon door, ook al kan de hoofdpersoon er nu niet langer direct bij betrokken zijn.

Prijzen

De lijst van gebouwen die de Italiaan op deze wereld achterlaat, is lang en gaat in Italië van het olympisch zwembad in Triëst en drie kunstzinnige metrostations in Napels tot het casino in het Zwitserse Aroso. De lijst van prijzen die Mendini voor zijn werk kreeg, is ook al indrukwekkend: van het Compasso d’oro (Gouden Kompas) in 1979 en 1981 tot de European Prize for Architecture in 2014. Alessandro Mendini werd voor zijn verdiensten ook geridderd in Frankrijk.

De dood van Mendini, die het Italiaanse design in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw internationaal op de kaart hielp zetten, zorgt in zijn tobberige land – waar toch al een grafstemming heerst – voor nostalgie. In een necrologie schrijft dagblad La Stampa: “Nu moeten we weer een deel van dat trotse en briljante Italië missen, dat zo uitbundig en hongerig naar de wereld was. (...) Een groeiend Italië, dat we ons bijna niet meer herinneren.”

Lees ook:

Groninger Museum doet een van zijn grootste aankopen ooit

Domineesvrouw Julia Henkels had allang een kast nodig. Dat moet er nu maar eens van komen, zei August Henkels, toen hij eind 1942 terugkeerde bij zijn gezin in Heerenveen, na een verblijf van acht maanden in het gijzelaarskamp Sint-Michielsgestel.