Oude bekenden en hun rol in deze crisis

Achter elke politieke crisis gaan adviseurs schuil, en als je hoort waarom het CDA ging bewegen over het kinderpardon kom je terecht bij een wereldje van oude bekenden. Je kunt het een old boys network noemen, maar voor complotten zijn ze in Den Haag zelden handig genoeg. Wel smeult er iets in het CDA, een verlangen naar minder behoudendheid, naar misschien regeren zonder de VVD, en het boeiende is: ook daar passen deze oude bekenden uitstekend bij.

Madeleine van Toorenburg, het CDA-Kamerlid dat de versoepeling van het kinderpardon vorig weekeinde met D66 agendeerde in het AD, liet zich adviseren door Ernst Hirsch Ballin. Hij was tweemaal minister van Justitie, en werd verstoten door de partijtop nadat hij zich verzette tegen samenwerking met de PVV in Rutte I. Begin deze maand gaf hij de fractie de juridische onderbouwing voor de versoepeling van het kinderpardon.

Het pikante is ook: Hirsch Ballin, die diverse hoogleraarszetels in Tilburg bezette, doceerde in de jaren tachtig de jonge rechtenstudent Richard van Zwol. Ze verloren elkaar nooit meer uit het oog. Van Zwol, ook CDA’er, werd hoogste ambtenaar op onder meer Algemene Zaken, en is nu voorzitter van de commissie die het kabinet na de zaak-Lili en Howick adviseert over omgang met uitgeprocedeerde asielzoekers.

Zijn advies is dus ook bepalend voor de versoepeling van het kinderpardon die CDA en D66 op Hirsch Ballins advies willen. En zoals een CDA’er zei: de kans is vrijwel nul dat Richard en Ernst hier anders over oordelen.

Er komt bij dat Van Zwol en Hirsch Ballin het CDA zien als middenpartij. Geen rechtse partij. Een soortgelijk geluid hoor je nu bij het Wetenschappelijk Instituut. Directeur Pieter Jan Dijkman zei in december in Trouw dat het CDA niet alleen onbehagen moet vertolken, zoals Buma vaak doet, maar ook oplossingen hoort te bieden. Dijkman heeft een beraad gevormd ter voorbereiding van het volgende verkiezingsprogramma. Eén van de leden: Ab Klink, ook een verstotene na het verhitte debat in 2010.

Daarbij treedt over enkele weken een nieuwe partijvoorzitter aan, de Rotterdamse advocaat Rutger Ploum, van wie bekend is dat hij op zeker twee punten een minder behoudende CDA-koers wil: kinderpardon (check) en klimaat. Hij heeft hiervoor, merkte ik, de hartgrondige steun van enkele Kamerleden.

Zo werkt het CDA aan een heroriëntatie: terug naar de klassieke middenpositie. Het is een beweging, geen uitkomst nog – maar gunstig voor Buma’s leiderschap of de samenwerking met de VVD lijkt het me niet per se.

Tom-Jan Meeus (t.meeus@nrc.nl; @tomjanmeeus) schrijft op deze plek een wisselcolumn met Lotfi El Hamidi.