Kunstmatig strand ‘de Zandmotor’ is vervuild met zware metalen
Het kunstmatige schiereiland de Zandmotor is vervuild met zware metalen, zoals koper en arseen. De arseenconcentratie in het populaire recreatiegebied ligt op sommige plekken zelfs boven de norm voor drink- en grondwater. Dat blijkt uit onderzoek van een Nederlands team van aardwetenschappers. Voor de volksgezondheid is er volgens experts echter geen gevaar.
Vanaf het strand bij Kijkduin strekt een zandlichaam zich uit in zee. Het is de Zandmotor, een kustverdedigingsproject dat uit 21,5 miljoen kuub zand bestaat. Sinds het schiereiland in 2011 is opgespoten, verspreiden de wind en de golven het zand in een gestaag tempo langs de kust. Dat is beter voor de natuur dan eens in de drie tot vijf jaar zand opbaggeren uit zee en daar het strand mee versterken, is de gedachte.
Dat klopt, zeggen wetenschappers nu, maar het zand van de Zandmotor is wel vervuild. Het is twee keer verplaatst - een keer naar het schiereiland en daarna naar de kust - en door al dat gehussel zijn schadelijke stoffen uit de zeebodem op het strand van de Zandmotor beland.
‘Vooral waar rivieren in zee uitkomen kan de zeebodem een opslagplek voor afvalstoffen zijn’, zegt milieuwetenschapper Iris Pit van de Universiteit Utrecht, die dit jaar op dit onderzoek hoopt te promoveren. ‘En de Zandmotor ligt net ten noorden van de monding van de Rijn.’ Ook chemische processen profiteren van het geroer in het zand. De oxidatie van pyriet, dat van nature in de bodem voorkomt, is bijvoorbeeld sterk toegenomen. Hier komt arseen bij vrij, dat bij hoge inname kankerverwekkend is.
Bij de Zandmotor is van gezondheidsgevaar echter geen sprake, reageert Carola van Gelder, projectmanager Zandmotor bij Rijkswaterstaat: ‘Daar hebben we het RIVM naar laten kijken.’
Strandgangers
De aanwezigheid van zware metalen levert volgens het RIVM geen noemenswaardige risico’s op voor strandgangers - tenzij jonge kinderen wekenlang, uren per dag met de meest vervuilde grond van de Zandmotor gaan spelen en het materiaal daarbij veelvuldig in hun mond krijgen.
Ook bodemdieren lijken vooralsnog geen last van de zware metalen te hebben, zegt Jeroen Wijsman, schelpdieronderzoeker van de Wageningen Universiteit, die zelf niet bij het geochemische onderzoek betrokken was. ‘De aanwezigheid van wormen, schelpdieren en kreeftachtigen wijzen daar in elk geval niet op. Maar we hebben geen metingen gedaan aan zware metalen in deze dieren.’
Marcel Stive, emeritus hoogleraar kustwaterbouwkunde van de TU Delft en bedenker van de Zandmotor, volgt alle onderzoeken op de voet. ‘Het is niet alleen een verdedigingswerk, maar ook bedoeld om van te leren’, reageert hij per mail. ‘Nu duidelijk is dat er geen gezondheidsrisico’s zijn, vind ik het vooral erg interessant.’
Pit is het hiermee eens. ‘Ons onderzoek kan als waarschuwing dienen voor andere gebieden waar men dergelijke projecten wil opstarten’, zegt ze. De Rijn is, in vergelijking met vroeger én met sommige andere rivieren, relatief schoon – in elk geval op dit moment. ‘Maar in andere gebieden is een zandmotor stroomafwaarts van een verontreinigde rivier misschien toch niet zo’n goed idee.’