In 1963 beschrijft de Onderwijsinspectie in de publicatie ‘Leidraad’ wat leerlingen moeten weten en kunnen aan het eind van de lagere school. Op het gebied van rekenen met breuken moeten ze kunnen optellen, aftrekken en vermenigvuldigen met formele breuken. Ook moeten ze deze kennis kunnen toepassen in redactiesommen. De Leidraad geeft als voorbeeld: ‘Een kapitaal is ƒ 8400,- groot. Het staat uit à 3 ¼ % jaars. Hoeveel rente in ½ jaar?’
De doelen en verwachtingen zijn sindsdien behoorlijk gedaald en de volgende stap omlaag dient zich al aan. De kans bestaat dat onze leerlingen in de toekomst de volgende opdracht krijgen op de Eindtoets: ‘Je ziet hier een plaatje van een pizza. Kleur de helft.’
De door minister Arie Slob ingestelde denktank van rekenvernieuwers Curriculum.nu wil rekenen met formele breuken namelijk uit het lesprogramma van de basisschool schrappen. Ze schrijven in hun nieuwste publicatie:
Als het aan de vernieuwers ligt, mogen op de basisschool geen formele breuken meer worden onderwezen zoals 1/2 en 5/8. Laat staan dat leerlingen daarmee leren optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. In plaats daarvan moet worden gewerkt aan begrip (pizza’s verdelen) en rekentaal (helft, kwart, deel). Hiermee blijven onze basisschoolleerlingen steken op het niveau van groep 6. Daar wordt nu namelijk doorgaans aan begrip gewerkt, waarna in groep 7 en 8 het formele rekenen met breuken volgt. De vernieuwers willen dit nu afschaffen: geen breuken meer in groep 7/8, maar alleen nog pizza’s.
Onderwijsinspectie
Het verontrustende is dat de denktank dit voorstelt in een tijd waarin het rekenniveau daalt. Sinds 2003 verslechteren rekenprestaties van Nederlandse leerlingen en om deze reden is de Onderwijsinspectie een onderzoek gestart naar de kwaliteit van het rekenonderwijs. Maar klaarblijkelijk is het rekenniveau nog niet ver genoeg gedaald en moeten breuken het veld ruimen.
Eerder al werd door rekenvernieuwers de staartdeling uit het lesprogramma verbannen. Het delen van getallen met een staartdeling zou te weinig het inzicht en begrip van de leerlingen ontwikkelen. Dit is overigens onterecht, zo las ik in de prachtige ingezonden brief van voormalig onderwijzer Tjitte Dijkstra. Als alternatief voor de staartdeling werd een nieuwe didactiek bedacht, het zogenoemde happendelen. Dit is een langdradige en complexe manier van herhaald aftrekken met een grote kans op fouten.
Ook het cijferen werd ingeruild voor het kolomsgewijs rekenen. Hoe omslachtig dit is, wordt duidelijk in deze tweet van leerkracht Thijs Roovers:
thijsroovers Thijs Roovers Groep zes, zoals de methode wil dat ik het mijn leerlingen aanleer. https://t.co/8i4zVTK5aRVolgen
De opvatting van Curriculum.nu dat er beter geen formeel rekenen kan plaatsvinden op de basisschool, maar dat er vooral gewerkt moet worden aan begrip, wordt ‘realistisch rekenen’ genoemd. De landelijke invoering hiervan in 2002 valt in mijn ogen niet geheel toevallig samen met de dalende rekenprestaties.
De doorgeschoten focus op begrip maakt het werk van leerkrachten onnodig moeilijk en leidt tot complexe rekenopgaven waarin leerlingen verdwalen. Het werken aan begrip draagt paradoxaal niet bij aan meer inzicht, maar zorgt juist voor verwarring en onbegrip.
Kinderen van laagopgeleiden
Vooral kinderen van laagopgeleide ouders zijn de dupe als het basisonderwijs de lat lager legt door leerstof te schrappen of de einddoelen te verlagen. Voor hen is onderwijs de sleutel die toegang geeft tot nieuwe kennis en vaardigheden die ze in hun eigen leefwereld niet tegenkomen.
Hoogopgeleide, kapitaalkrachtige ouders daarentegen kopen de ontbrekende leerstof in bij bijlesbureaus en geven daarmee hun kinderen een voorsprong. Het schrappen van breuken uit het lesaanbod op de basisschool zal de bijlesindustrie alleen maar vergroten en de kansenongelijkheid doen toenemen.
Als de minister het advies van de rekenvernieuwers van Curriculum.nu onverhoopt toch overneemt, dan hoop ik dat leerkrachten hun realistische rekenmethodes aan de kant schuiven en in groep 7 en 8 gewoon breuken blijven onderwijzen. Niet alleen met pizza’s en taarten, maar ook met getallen en symbolen. De kinderen rekenen op ons, in het bijzonder kansarme kinderen.
Marcel Schmeier is bevoegd leerkracht basisonderwijs, onderwijsadviseur bij Expertis en auteur van ‘Effectief rekenonderwijs op de basisschool’.