Eerst het vreten, dan het lezen

Fatima Mernissi, de Marokkaanse Simone de Beauvoir (dixit Hassnae Bouazza), schreef ooit over het verschil tussen de Arabische en Europese boekhandel. In de Arabische boekenwinkel geldt een strikt snuffelverbod, een merkwaardige uitzondering in een cultuur waar je alle overige koopwaar tijdens het afdingen op duizend manieren mag vasthouden. Het boek is daar een mystiek voorwerp, dat met ontzag moet worden benaderd. In Europa is de praktijk precies omgekeerd: je kunt een boekhandel binnenwandelen, een boek uit de kast halen en bekijken of zelfs bestuderen, op een comfortabele stoel die speciaal daarvoor in een mooie hoek is neergezet. Mernissi genoot van die openheid en het was haar droom een Café mit Buchhandlung te openen in Rabat, geheel in westerse stijl.

Ik weet niet of Mernissi daar uiteindelijk aan toe is gekomen (ze overleed in 2015), maar ik deel in ieder geval haar plezier als het gaat om een bezoek aan een boekhandel. Opgroeiend in een omgeving met weinig boeken, of beter gezegd in een boekarme stad die Rotterdam nog altijd is (zie maar een boekhandel te vinden in Delfshaven, of op Zuid, een gebied met meer dan 200.000 inwoners) kon ik uren rondneuzen in zo’n winkel, en ongegeneerd met lege handen weggaan, want geld voor boeken hadden we thuis niet. Geheel vrij naar Bertolt Brecht: eerst komt het vreten, dan het lezen.

In de Stentor lees ik afgelopen zaterdag over een vrouw die een 175 jaar oude boekhandel in Zutphen bestiert. Ik raak onder de indruk van haar enthousiasme voor het vak, en haar optimisme voor de toekomst van haar eigen „boekentempel”. Ik bezoek de winkel in de oude Hanzestad, toevallig op de dag dat het sneeuwt, wat het romantische beeld van een boekhandel in het pittoreske centrum alleen maar mooier maakt. Even voel ik me weer die snotneus van toen, alleen nu met koopkracht.

Terwijl ik het brede aanbod bekijk en zie hoe de medewerkers met zichtbaar veel plezier de klanten op weg helpen, droom ik ook even van een eigen boekenparadijs, midden in Rotterdam-West. Maar waar zou ik de klandizie vandaan moeten halen? Boeken zijn duur, zo merkte de Algerijnse schrijver Kamel Daoud al op in een interview met NRC, en bij het afrekenen van een prentenboek valt mijn oog op een sticker over de recente btw-verhoging van 6 naar 9 procent; niet alleen op het vreten maar ook nog op het lezen.

Beschaving, volksverheffing, allemaal woorden die tegenwoordig verbonden zijn met het zogenaamde naïeve linkse maakbaarheidsdenken. Intussen groeit het aantal religieuze lectuurwinkels, met niet bepaald het meest veelzijdige aanbod, maar het is in ieder geval wel betaalbaar. Die boekverkopers hebben het begrepen: vreten, lezen, waarom niet allebei?

Lotfi El Hamidi (L.elHamidi@nrc.nl@Lotfi_Hamid) schrijft op deze plek een wisselcolumn met Tom-Jan Meeus.