Stefanos Tsitsipas en de zijnen komen er aan – nu dan echt

Richard Krajicek kreeg de vraag anderhalve week terug voorgelegd bij de presentatie van het deelnemersveld van het ABN Amro-toernooi in Rotterdam: hoe ziet de topvijf van het mannentennis er over vijf jaar uit? Toernooidirecteur Krajicek: „Federer zal dan toch niet nog steeds in de topvijf staan?” De Zwitser, nummer drie van de wereld, wordt in augustus 38.

In zijn vooruitblik noemde Krajicek naast huidig nummer één Novak Djokovic deze opkomende spelers: de Duitser Alexander Zverev, de Rus Karen Chatsjanov, de Canadees Denis Shapovalov en de Griek Stefanos Tsitsipas. Dat viertal legde Krajicek ook vast voor de komende editie, die over drie weken begint.

Het is Tsitsipas (20) die in dat licht voor een belangrijke doorbraak zorgde, zondag in de vierde ronde van de Australian Open. In een schitterend gevecht der generaties versloeg hij Roger Federer, met 6-7, 7-6, 7-5 en 7-6. Federer was zeventien wedstrijden ongeslagen in Melbourne, waar hij de laatste twee edities won en in totaal zes keer de sterkste was. Tsitsipas bereikte als eerste Griek de kwartfinales van een grand slam. Dinsdag speelt hij tegen de Spanjaard Roberto Bautista Agut.

De symboliek is zondag onontkoombaar in de Rod Laver Arena. De oudste speler die nog in het toernooi zit, tegen de jongste van het veld. Tsitsipas is in augustus 1998 geboren, een maand na het profdebuut van Federer op een toernooi in Gstaad. Al lijkt Tsitsipas zo uit de jaren zeventig of tachtig weggelopen – met zijn lange, warrige haar en haarband heeft hij qua looks wat weg van het Zweedse icoon Björn Borg.

Met zijn enkelhandige backhand en zijn spectaculaire, aanvallende spel doet hij denken aan Federer zelf. Tsitsipas verslaat zijn jeugdheld met diens eigen wapens, kortweg een combinatie van variatie, volleys en een sterke service. Hij zoekt vaak het net op – 68 keer, tegen 66 bij Federer. Zijn enkelhandige backhand is mede geïnspireerd op die van Federer, terwijl de grote meerderheid van het circuit dubbelhandig slaat.

Vanaf zesjarige leeftijd keek Tsitsipas naar Federers wedstrijden op tv, om „patronen” te begrijpen en te zien hoe hij „denkt”. Zo analyseerde Tsitsipas op latere leeftijd via YouTube de klassieker tijdens Wimbledon 2001, toen Federer als 19-jarig supertalent zevenvoudig kampioen Pete Sampras versloeg.

Het is goed voor het tennis om een speler met zo’n klassiek speltype te zien doorbreken, in een tijdsgewricht waarin powerspelers juist terrein winnen. De onverschrokkenheid waarmee hij Federer tegemoet treedt, bevestigt dat Tsitsipas een voorname rol kan gaan spelen in het mannentennis. Op de belangrijke momenten toont hij meer durf en initiatief dan Federer, die in de tweede set vier setpoints onbenut laat en in totaal twaalf breakpoints niet verzilvert.

Einde van een tijdperk?

De Amerikaanse legende John McEnroe spreekt direct na de wedstrijd in zijn interviewtje op de baan met Tsitsipas over een „wisseling van de wacht”. Het is een thema dat al langer nadrukkelijk klinkt: wanneer weten de jongeren de heersers van deze gouden generatie – Djokovic (31), Nadal (32) en Federer (37) – van hun troon te stoten?

Het einde van hun tijdperk is al vaak voorspeld – en net zo vaak kwam het niet uit. De drie kenden, ieder voor zich, een terugval, maar wonnen de laatste twee jaar samen alle grand slams. „Yeah, sure”, reageerde Federer tijdens de persconferentie, licht geïrriteerd op de woorden van McEnroe. „Hij staat vaak voor de microfoon. He’s always going to say stuff. Ik hou van John. Ik heb dat verhaal de afgelopen tien jaar gehoord.”

Hoe prematuur ook, de nieuwe generatie krijgt voorzichtig een voet tussen de deur. Tsitsipas versloeg in augustus bij het masterstoernooi in Toronto vier toptienspelers, onder wie Novak Djokovic, voor hij in de finale verloor van Nadal.

Boegbeeld van de zogeheten ‘next gen’, zoals de jonge lichting in de markt wordt gezet door tourorganisator ATP, is de Duitse nummer vier van de wereld Alexander Zverev (21). Op de grand slams kwam hij vooralsnog niet verder dan de kwartfinales. Maar in november won hij de prestigieuze ATP Finals in Londen door in de halve finale en finale achtereenvolgens Federer en Djokovic te verslaan. Ook dat was een doorbraak.

Zverev verloor zondagnacht Nederlandse tijd in de vierde ronde van Milos Raonic: 6-1, 6-1, 7-6. Bij winst zouden er voor het eerst sinds 2008 drie spelers van 21 jaar of jonger bij de laatste acht van een grand slam hebben gestaan. Want naast Tsitsipas bereikte ook de Amerikaanse hardhitter Frances Tiafoe (21) de kwartfinales, waarin dinsdag Nadal wacht.

Er is nog veel werk te verzetten

Zo kun je, voorzichtig, van een ijkpunt spreken. Maar tegelijkertijd is er nog veel werk te verzetten door de jongeren. Zo kreeg een andere belofte van de next gen, de 19-jarige Australiër Alex de Minaur, in de derde ronde geen vat op Nadal. Een ander toptalent, Shapovalov (19), wist alleen een set van Djokovic te winnen.

Wisseling van de wacht? „Ik durf dat niet meer te zeggen”, zegt Krajicek, zondag desgevraagd. „Als Djokovic zijn focus goed houdt en zijn elleboog blijft goed, dan kan hij de komende drie jaar ook nog domineren.” De enige grand slam die Federer nog kan winnen, is Wimbledon, verwacht hij. „Daar kan hij met zijn service domineren en korte punten spelen.” Nadal is op Roland Garros een klasse apart – wel is het de vraag hoe zijn lichaam (knieën, heup) het houdt.

De vorige generatie die het moest gaan doen – zoals Grigor Dimitrov, Kei Nishikori en Raonic – is niet in de buurt gekomen van Federer, Nadal en Djokovic. In onderlinge resultaten staan zij ver achter. Zo leidt Federer met 7-0 tegen Dimitrov. Krajicek: „Dimitrov is zo vaak vergeleken met Federer – ‘Baby Fed’ tegen de echte ‘Fed’. Daardoor was het moeilijk voor hem om tegen Federer te spelen.”

Die last van een negatieve balans tegen de topspelers, draagt de nieuwe generatie (begin twintigers) niet met zich mee. Zij kunnen er onbevangen in gaan. Krajicek: „Dat scheelt heel erg.”

Lang leek de eeuwige jeugd weggelegd voor Federer. Maar zondag bewoog hij soms zoals een man van 37 beweegt. Indirect was het een zege voor de jeugd.

Aanvulling 21 januari, 10:00 uur: dit artikel is geactualiseerd na de uitschakeling van Alexander Zverev op de Australian Open.