Direct naar artikelinhoud
reportageonder de pannen

Daklozen trekken in bij alleenstaanden als gevolg van krappe woningmarkt

Gemeenten zoeken naar creatieve oplossingen om ‘spoedzoekers’ te huisvesten nu de woningmarkt op slot zit. Het project Onder de Pannen laat economisch daklozen voor weinig geld een kamer huren bij alleenstaanden.

Maria Heuving verhuurt een kamer aan de dakloze Ramla.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

‘Zeven maanden lang logeren bij verschillende vriendinnen – dat vond ik erg zwaar.’ De Amsterdamse Ramla (43) werd in mei 2017 dakloos nadat ze van haar man was gescheiden. Ramla zocht een eigen stekje, maar de krappe woningmarkt hielp niet mee.

Sinds maart huurt Ramla een kamer in de sociale huurwoning van de Amsterdamse Maria Heuving (70). Ze heeft er een tweepersoonsbed, nachtkastje en kaptafel. Aan de muur hangen foto’s van haar vijf kinderen, die bij hun vader wonen. Dit is nu haar thuis, tenminste voor een jaar. Hier probeert ze haar leven op de rails te krijgen.

Economisch daklozen, vaak mensen die door een scheiding of een grote financiële tegenslag op straat belanden, dreigen in een korte periode psychisch achteruit te gaan als zij geen vaste woonplek hebben, zegt Rina Beers van brancheorganisatie Federatie Opvang. ‘Zij bivakkeren eerst lange tijd bij vrienden, komen door de hoge woningnood niet aan een huis en zijn dan aangewezen op de nachtopvang waar ze met twintig daklozen op zaal slapen.’

Daarom grijpt vrijwilligersorganisatie De Regenboog Groep in met het project Onder de Pannen. Het moet voorkomen dat deze groep in meer ellende verzeild raakt. De eerste economisch daklozen werden in 2015 in Amsterdam gekoppeld aan verhuurders. Begin dit jaar sloot de gemeente Zaanstad zich aan. Ook andere gemeenten, zoals Haarlem en Den Bosch, zien dit project als een potentiële oplossing van het tekort aan betaalde woningen voor kwetsbare groepen.

Domino-effect

Onder de Pannen brengt economisch daklozen onder bij een ander huishouden, vaak bij alleenstaanden. Iedereen kan zich aanbieden als verhuurder, maar het is vooral aantrekkelijk voor mensen in een sociale huurwoning. ‘Zij ontvangen een financieel extraatje van de dakzoekende en worden niet gekort op hun uitkering of huurtoeslag’, zegt Juul Gemmeke, projectleider van Onder de Pannen. De huur bedraagt tussen de 140 en 250 euro.

Economisch daklozen vallen vaak tussen wal en schip: ze kunnen niet terecht bij de maatschappelijke opvang, want ze hebben geen psychische problemen en zijn niet verslaafd. Tegelijkertijd komen ze niet in aanmerking voor een urgentieverklaring, omdat ze zich niet in een acuut bedreigende situatie bevinden.

Deze groep wordt als ‘zelfredzaam’ gezien, zegt Gemmeke. ‘Maar als je plots op straat staat, heb je een mentale klap te verduren.’ Als gevolg van deze onstabiele situatie kun je je werk kwijtraken en komen er nieuwe problemen bij. Een vaste plek biedt rust en moet dit domino-effect voorkomen.

Nu Ramla haar eigen stekje heeft, gaat het haar goed. Ze werkt vier keer per week als huishoudster in een hotel en heeft geregeld contact met haar kinderen. Op haar kamer kan ze de Koran lezen of met familie bellen.

Verhuurders gezocht

De projectleider van Onder de Pannen zegt dat te weinig mensen zich nog melden als verhuurder. ‘Soms vinden ze het geen fijn idee om de keuken of wc te delen.’ Terwijl het in de praktijk vrijwel altijd goed gaat, zegt Gemmeke.

De verhuurder schetst een profiel waaraan de huurder moet voldoen. ‘Het liefst een vrouw, niet-rokend en niet allergisch voor katten’, waren de voorwaarden van Maria Heuving. Ze werd gekoppeld aan Ramla: een Egyptische vrouw die 15 jaar in Nederland woont, moeder van vijf kinderen.

In de eerste paar weken houdt De Regenboog Groep contact met de verhuurder om te peilen hoe het gaat. Van tevoren worden er huisregels vastgesteld om irritaties te voorkomen. ‘De grootste problemen zijn lepels die niet goed worden teruggelegd.’

Ramla wilde bij iemand intrekken die haar kinderen zou verwelkomen. Heuving doet dat graag: ‘Ik heb geen contact met mijn broers of zussen. Mijn man overleed in 2003 en sindsdien spreek ik mijn zoon ook niet meer. Dus hoe meer zielen in dit huis, hoe meer vreugd.’

Heuving snakte lange tijd naar sociaal contact. Ramla kwam als een ‘geschenk’, zegt ze. ‘We drinken samen een kopje koffie als Ramla van haar werk komt. We kletsen met elkaar en gaan dan wandelen of eten. Het samenwonen is ook praktisch, zegt Heuving: ‘Als ik val, weet ik dat er iemand is die mij kan helpen.’

Dit is geen doorsneekoppel, laat de projectleider weten. ‘Niet iedereen wil betrokken zijn bij elkaars leven.’ De Regenboog Groep heeft sinds 2015 tweehonderd mensen gekoppeld, van wie dit jaar tachtig in Amsterdam. In Zaanstad zijn dit jaar drie koppels gemaakt. ‘We zien een groei, maar het probleem groeit ook.’

In maart 2019 loopt het huurcontract van Ramla af – alle financiële voordelen vallen dan weg. Dan moet ze zelfstandig een nieuwe woonplek hebben gevonden. De Regenboog Groep helpt haar, indien nodig, bij de overstap naar een reguliere woning.

Maria kijk Ramla aan en glimlacht: ‘Nou, van mij mag je hier zo lang blijven als je wilt.’

De naam Ramla is uit privacyoverwegingen gefingeerd.

Spoedzoekers

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telt Nederland 31 duizend geregistreerde daklozen. Van alle daklozen is 40 procent economisch dakloos, meldt de brancheorganisatie Federatie Opvang.

Onder spoedzoekers vallen economische daklozen, maar ook statushouders, jonge stellen die samen willen wonen, arbeidsmigranten en daklozen die vanuit de maatschappelijke opvang doorstromen naar een vaste woonplek.

Een directe oplossing voor dit woningprobleem is er niet, zegt Lia van Doorn, lector Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening bij het Kenniscentrum Sociale Innovatie. Maar als er minder strenge regels waren, zouden meer mensen hun eigen huis openstellen voor spoedzoekers, verwacht ze. ‘De kostendelersnorm – die mensen op hun bijstandsuitkering kort als ze iemand in huis nemen – staat dit voor veel mensen in de weg.’