Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Tennis

Margaret Court en het ongemak over een groot tenniskampioen

Australian Open Het Australische icoon Margaret Court is omstreden door haar orthodoxe opvattingen. Moet haar stadion op de Australian Open een andere naam krijgen? „Zij wil dus dat ik hier niet zit.”

Margaret Court in 1962 bij een grastoernooi in New Jersey
Margaret Court in 1962 bij een grastoernooi in New Jersey Foto Bettmann Archive

Een super sportvrouw, noemt Betty Stöve de Australische tennislegende Margaret Court. „Ze wilde altijd trainen, altijd hardlopen. Ik heb daar een prachtig, hardwerkend voorbeeld in gezien.” Fysiek was Court haar tijd vooruit, met haar power en lengte. Ze had „enorm lange armen”, zegt Stöve. „Bij het net was ze heel moeilijk te passeren.” In die tijd, jaren zestig en zeventig, werd nog volop serve and volley gespeeld.

Stöve (73), voormalig Wimbledon-finalist, dubbelde soms met Court. „Ik kon goed opschieten met haar”, vertelt Stöve. „Ik zie haar nog wel eens op Wimbledon en dan maken we gewoon een gezellig praatje.” Zij veroordeelt Court niet om haar opvattingen – ze is onder meer tegen het homohuwelijk. „Dat is voor haar rekening, niet voor de mijne.”

Het ongemak met Margaret Court, recordhouder met 24 grandslamtitels in het enkelspel, is groot in de tenniswereld. Court (76) is voorganger in een door haarzelf begin jaren negentig in Perth opgerichte pinksterkerk, een christelijke stroming die sterk de nadruk legt op bekering en zending. Als moeder van vier jonge kinderen belandde ze in een depressie na haar carrière, die eindigde in 1977. Rond die tijd sloot ze zich aan bij de pinkstergemeenschap.

Door de jaren heen deed ze regelmatig controversiële uitspraken – al begin jaren zeventig verdedigde ze de apartheid in Zuid-Afrika. In mei 2017 schreef ze in een open brief in de krant The West Australian dat ze „waar mogelijk” niet meer zal vliegen met Qantas nadat de Australische luchtvaartmaatschappij openlijk het homohuwelijk steunde. Court schreef: „Ik geloof in het huwelijk als een verbond tussen man en vrouw, zoals in de Bijbel staat.”

In een radio-interview dat daarop volgde, zei Court dat het tennis „vol zit met lesbiennes”. In haar tijd waren er maar „een paar” lesbische tennissters. Die „paar bepalende speelsters” namen anderen mee „naar feestjes en zo”, zei ze. „Wat in de top zit, krijg je vaak door de hele sport”. En ze zei: „We zijn er om ze te helpen het te overwinnen. We zijn niet tegen die mensen.”

In datzelfde interview vergeleek ze het voorlichten van kinderen over genderidentiteit met de methoden die werden gebruikt door het nazisme en communisme. Ze gaf een willekeurig voorbeeld van een jongen die twijfelt of hij misschien een meisje is – en andersom. Vervolgens: „Dat is dus de duivel. Dat is wat Hitler deed, en wat de communisten deden: got the mind of the children.”

Doelbewust provoceren

Opvallende constante in haar uitlatingen is dat ze doelbewust lijkt te willen provoceren. Van een slip of the tongue is in geen van de gevallen sprake. „Ze heeft zich voorgenomen om in haar ogen de wereld te redden van homoseksualiteit”, zegt tenniscommentator en oud-prof Marcella Mesker.

In een open brief in The Sydney Morning Herald schreef de lesbische oud-topspeelster Martina Navratilova in reactie op de uitlatingen: „Het is nu duidelijk wie Court is: een geweldige tennisspeler, en een racist en een homofoob.”

Zij pleitte ervoor om de Margaret Court Arena, het stadion op de Australian Open in Melbourne dat in 2003 werd vernoemd naar de elfvoudig winnaar, een andere naam te geven. Ze kreeg onder anderen bijval van de Nederlandse lesbische speelster Richèl Hogenkamp.

Court in 2015 bij de opening van de verbouwde Margaret Court Arena.

Foto Fiona Hamilton/EPA

Tennis Australia, de bond die de Australian Open organiseert, stelde dat het ging om „persoonlijke opvattingen” en nam afstand van haar uitspraken. Dat was anderhalf jaar geleden. Een naamsverandering bleef uit. Vervolgens werd het stil. Ook nu, rond deze Australian Open.

„Apart dat het stadion nog steeds naar haar vernoemd is. Het lijkt of het hele onderwerp wordt doodgezwegen”, zegt Elise Tamaëla. Zij is voormalig prof en tegenwoordig trainer en fysio van Kiki Bertens. In die rol zat ze deze week in de Margaret Court Arena, tijdens de tweede ronde van Bertens op de Australian Open.

„Hartstikke mooi baantje”, zegt ze. Tamaëla, die lesbisch is, vond het „niet spannend” om het stadion in te gaan, maar ze heeft er wel moeite mee dat het nog de naam draagt van Court. Ze noemt haar uitspraken „kwetsend” en „discriminerend”.

Tamaëla: „Een hele grote groep is volgens haarzelf niet gelijkwaardig aan haar. Als er een stadion naar je is vernoemd, moet iedereen zich daar welkom voelen. Als je daar over gaat nadenken, krijg ik het gevoel: zij wil dus eigenlijk liever niet dat ik hier zit.”

Pissweak”, noemt Hans Westerbeek de keuze om de stadionnaam niet te veranderen. Hij is hoogleraar en decaan aan de faculteit sportwetenschappen van Victoria University in Melbourne en schreef eerder een opiniestuk waarin hij voor naamsverandering pleitte. „Ze verkondigt standpunten die in de middeleeuwen horen”, zegt hij.

Tennis Australia had een „heel duidelijk statement kunnen maken dat ze staan voor diversiteit, gelijkheid en inclusiviteit [iedereen telt mee]”. Hij vermoedt dat enkele conservatieve topmensen bij Tennis Australia het niet wilden. Het is inmiddels ook te laat, vindt Westerbeek. „Als je het nu gaat doen, is het mosterd na de maaltijd.”

Homohuwelijk gelegaliseerd

Westerbeek woont 24 jaar in Australië en noemt het een „conservatieve samenleving”. Het homohuwelijk, dat bij wet verboden was, werd ruim een jaar geleden gelegaliseerd, ondanks stevig verzet van het nee-kamp. Dat besluit volgde op een niet-bindende stemming per post waarbij 61 procent zich voor het homohuwelijk uitsprak. Begin vorig jaar is de wet in werking getreden. Westerbeek: „Dat dit pas in 2018 gebeurde, zegt iets over de plek van Australië in de rangorde van progressiviteit in de wereld.”

De „isolatie” van het land – „je krijgt minder mee van wat er in de rest van de wereld gebeurt” – is daarin een factor, denkt hij. „De wereldwijde financiële crisis kwam hier wel voorbij in de kranten, maar de economie in Australië zelf raakte niet in recessie. Mensen zijn daardoor een beetje in slaap gesust. Het loopt allemaal, we maken ons niet zo druk. We snappen niet waarom de rest van de wereld zich druk maakt over alles.”

De worsteling met het icoon Court en haar gedachtengoed staat voor een breder debat in Australië. Westerbeek: „Met haar standpunten verwoordt ze waar een tweedeling in de Australische samenleving zit.” 52 procent is christen, bleek bij de laatste volkstelling. Met name bij jongere generaties is Court van haar voetstuk gevallen, zegt hij.

Billie Jean King – voormalig rivaal van Court – sprak zich eerder ook uit voor een andere stadionnaam. Generatiegenoot Stöve heeft „een andere mening”. Zij vindt dat Courts opvattingen losstaan van haar successen als speelster. „Ze heeft prachtige prestaties geleverd voor het tennis, daarvoor heeft ze die naam [op het stadion] gekregen”, zegt Stöve. „Het zijn de resultaten die tellen. Daar gaat het tenslotte toch om?”

Court smasht in een wedstrijd tegen Martina Navratilova, in 1975 in Boston.

Foto Bettmann Archive

Tussen Court en de rest van de toptennissers heeft het nooit geboterd, zegt Mesker. De Australische was altijd een „buitenbeentje” in het circuit.

Mesker: „Zij reisde met haar man. Zij hield zich een beetje apart van het groepje vrouwen dat van toernooi naar toernooi ging. Het was een happy family. Je speelde wel wedstrijden tegen elkaar, maar iedereen deelde lief en leed. Alleen Court niet.”

Court behoorde ook niet tot de negen speelsters – later de ‘Original 9’ genoemd – die in 1970 hun eigen tour begonnen, gesponsord door sigarettenmerk Virginia Slims. Drie jaar later leidde dit tot de oprichting van de Women’s Tennis Association (WTA), onder aanvoering van boegbeeld Billie Jean King.

King en Court waren concurrenten en tegenpolen. Waarbij King aanzienlijk meer bekendheid verwierf, als voorvechter van gelijke rechten. Mesker: „Ik denk dat Court dat ook een beetje pijn doet. Zij won natuurlijk vaak van King.”

Serena Williams jaagt op Court

Homoseksualiteit was lang een onbespreekbaar onderwerp in het vrouwentennis. Billie Jean was getrouwd met Larry King, maar de „incrowd” wist dat ze in de jaren zeventig een relatie had met haar secretaresse. Mesker: „Voor het imago van het tennis zou het op dat moment slecht zijn als dat naar buiten kwam. Ze streden voor gelijke rechten, voor gelijk prijzengeld. Dat konden ze er niet bij hebben in die tijd.” Pas jaren later, in 1981, maakte King bekend dat ze lesbisch was.

Eind jaren zeventig was Mesker erbij toen op een toernooi in het Engelse Eastbourne naar buiten kwam dat Navratilova een relatie had met de Amerikaanse schrijfster en feministe Rita Mae Brown. „Daar verbleef ze mee in het hotel. In de Engelse tabloids was het voorpaginanieuws. De pr-man van de WTA heeft toen in heel Eastbourne alle kranten opgekocht, om het zo uit de media te houden. Is niet gelukt.”

Het is die achtergrond die de uitspraken van Court extra beladen maken – de moeite die haar voormalige tegenstanders ondervonden bij hun coming out. De vraag die nu voorligt: verdwijnt Court uit de geschiedenisboeken? Serena Williams kan het recordaantal grandslamzeges van Court nog altijd verbreken – het is nu 23 om 24. „Iedereen hoopt daarop, ik ook”, zegt Mesker.

Mocht Williams haar deze editie achterhalen, dan zal Court er niet bij zijn. Een woordvoerder van de Australian Open laat weten dat ze een permanente uitnodiging heeft. Maar op vragen van NRC mailt Court in een korte reactie dat ze niet komt. Vorig jaar was ze er ook niet.

Wat ze vindt van de kritiek op haar opvattingen? Court: „Ik werd misschien aangevallen voor wat de Bijbel zegt over het huwelijk.”