China krijgt in Nederland verdwenen mummie voorlopig niet terug

De zucht van Lin Wenqing komt van heel diep, maar zijn huilbui krijgt hij er niet mee onder controle. ‘Hoe moeten we nu verder?’, vraagt hij met gesmoorde stem. Hij heeft net gehoord dat de rechtbank Amsterdam de dorpscomités van Yangchun en Dong Pu niet ontvankelijk verklaart in hun zaak een verdwenen mummie terug te krijgen.

De uitspraak van woensdag is verpletterend nieuws voor Lin, die als woordvoerder optreedt namens twee dorpen die ruim twee jaar geleden een unieke rechtszaak in Nederland begonnen. De inzet is het gemummificeerde lichaam van een heilige monnik, verstopt in een beeld van zo’n duizend jaar oud. Deze Zhanggong werd in 1995 uit de gezamenlijke tempel van de dorpen gestolen. De dorpelingen waren ontroostbaar, tot een goud gelakte boeddha in april 2014 als spektakelstuk opdook op tentoonstellingen in Europa.

Kunstverzamelaar

Toen de theeboeren in Yangchun op hun smartphones de televisiebeelden zagen, waren ze in alle staten: dat was hun heilige, zeiden ze. Zhanggong zou in handen zijn van een Nederlandse kunstverzamelaar, maar die gaf het object niet zomaar terug. De verzamelaar was er ook niet van overtuigd dat zijn beeld Zhanggong is.

Nadat slepende onderhandelingen stuk waren gelopen, verdween het beeld tot overmaat van ramp opnieuw: de kunstverzamelaar zegt het te hebben ‘geruild’ met een andere verzamelaar. Toen deden de dorpelingen iets wat nog geen enkele Chinese burger eerder heeft geprobeerd: met behulp van een Nederlandse advocaat brachten ze in het buitenland een privépersoon voor de rechter.

Jan Holthuis van advocatenkantoor Buren woont in Beijing. Hij doet de zaak pro bono, uit fascinatie voor de unieke juridische en culturele aspecten van de Zhanggong-claim. ‘Jammer dat de rechtbank geen inhoudelijke uitspraak doet en de zaak nu formeel afdoet: de zaak wordt niet behandeld omdat de dorpscomités niet als rechtspersoon worden gezien. Ik vind dat een gemiste kans omdat we de juridische positie van dorpscomités hebben uiteengezet, compleet met meningen van Chinese deskundigen’, aldus Holthuis. ‘Natuurlijk gaan de dorpelingen in hoger beroep.’

Professor Huo Zhengxin van de China Universiteit voor Politiek en Recht was een van die deskundigen. Deze specialist internationaal privaatrecht is dan ook stomverbaasd over de uitspraak. ‘Zowel in het privaatrecht als de grondwet is de rechtspositie van dorpscomités helder. Het blijkt ook uit de zaak over Zhanggong die de dorpscomités bij de Chinese rechter aanhangig hebben gemaakt. Die zaak loopt nog. Daar heeft de raadsman van de kunstverzamelaar de ontvankelijkheid nooit genoemd, dat is in China totaal geen onderwerp van discussie.’

Roofkunst

Roofkunst is een belangrijk onderwerp op de Chinese politieke agenda. Volgens VN-erfgoedorganisatie Unesco herbergen buitenlandse musea 1,64 miljoen gestolen Chinese objecten. De Chinese Academie voor Erfgoedstudies komt aan 10 miljoen stuks, voorwerpen in privécollecties meegeteld. De Zhanggong-zaak is de eerste waarbij Chinese burgers via een buitenlandse rechter proberen erfgoed terug te krijgen. De zaak krijgt internationaal dan ook veel aandacht. Huo: ‘Volgens mij vond de Amsterdamse rechtbank de zaak te ingewikkeld en sluiten ze hem daarom zo af. Dit besluit hadden ze veel eerder in de procedure kunnen nemen.’

Lin Wenqing heeft vannacht een treurig gedichtje geschreven over de tranen van Zhanggong. Geslapen heeft hij niet en hij durft niet naar zijn dorp. Hij is te zeer van slag om 1.800 zielsbedroefde dorpsgenoten te troosten. Na jaren procederen is hun aanbeden patriarch verder weg van huis dan ooit.

‘Nooit meer terug’

Volgens de processtukken zou de Nederlandse verzamelaar inmiddels met een Taiwanese partij in gesprek zijn. Die zou het beeld eventueel willen overnemen en aan China willen overdragen. Dat wil niet zeggen dat de verloren Zhanggong dan terugkomt op zijn plek op het altaartje in de dorpstempel. Lin: ‘Ik kan nog twintig jaar mijn best doen voor Zhanggong, maar mijn bejaarde ouders zien hem waarschijnlijk nooit meer terug.’