May overleeft stemming, maar heeft nog een lange weg te gaan

Waarom komen Conservatieve leden van het Lagerhuis in opstand tegen hun leider?
De rebellen zijn mordicus tegen het akkoord dat Theresa May heeft gesloten met Brussel over het vertrek uit de Europese Unie. Zij spreken van een slechte deal omdat het Verenigd Koninkrijk zich daarmee niet helemaal losmaakt van het continent. Daarmee is het ultieme doel van de brexit – de terugkeer van de volledige soevereiniteit – volgens hen te grabbel gegooid. Zij storen zich aan de zogeheten ‘backstop’ in de overeenkomst, de regeling die de grens van Noord-Ierland met EU-lid Ierland moet openhouden. Zij willen bovendien niets weten van de bepaling dat het VK in de douane-unie blijft zolang er geen nieuw handelsakkoord is met de EU. De opstandelingen weigeren genoegen te nemen met Mays verweer dat een akkoord zonder ‘backstop’ onmogelijk is.

Welke weg hebben de rebellen bewandeld?
Als leider van de Conservatieve Partij is May afhankelijk van de steun van haar parlementsleden. Na de bekendmaking van het akkoord zegden een aantal van hen het vertrouwen in haar op. Volgens de partijregels moet ten minste 15 procent van de parlementariërs dit schriftelijk kenbaar maken om officieel tot een vertrouwenskwestie te komen. Gezien de huidige zetelverdeling in het Lagerhuis ging het om 48 leden of meer. Omdat dat aantal volgens het zogeheten ‘1922 Committee’ gehaald was, kwam het gisteravond tot een geheime stemming. Om haar positie veilig te stellen, had premier May de steun nodig van de helft + 1 van haar parlementsleden, oftewel 158 stemmen. Het werden er uiteindelijk 200. 

Wie leiden in de Conservatieve Partij het verzet tegen May en haar brexit-akkoord?
Na haar ambtsperiode stopt May sowieso als partijleider, liet ze eerder op de dag weten. Volgens de partijregels is de premier met haar zege in de stemming nu wel een heel jaar lang ‘veilig’. Al die tijd mag niet opnieuw de vertrouwenskwestie worden gesteld. Maar dat betekent allerminst dat er een einde komt aan de rebellie en de enorme verdeeldheid binnen de Conservatieven over de relatie met de EU. De voorstanders van een ‘harde’ brexit, zonder de kleinste concessie over de Britse soevereiniteit, zullen zich blijven roeren. De opstandelingen worden geleid door Jacob Rees-Mogg, die de vertrouwenskwestie tegen May aanzwengelde, en Boris Johnson. Hij verwees als een van de eersten Mays brexit-akkoord naar de prullenbak. De ex-burgemeester van Londen en voormalig minister van Buitenlandse Zaken heeft nooit een geheim gemaakt van zijn ambities om partijleider te worden. Johnson steunt op een ‘harde kern’ van brexiteers in zijn partij, maar pro-EU leden dreigen op te stappen als hij wordt gekozen. Een andere brexiteer van het eerste uur is minister Michael Gove (Milieu). Hij is gebrouilleerd met Johnson en is wel in Mays kabinet blijven zitten om ‘van binnenuit te lobbyen voor verandering’. Dat geldt eveneens voor kabinetslid Penny Mordaunt (Ontwikkelingsamenwerking), de favoriet van Rees-Mogg voor de opvolging van Theresa May. Een andere belangrijke rebel is Dominic Raad, die namens het VK met de EU heeft onderhandeld over de brexit. Hij stapte op, omdat hij het niet eens was met Mays ‘concessies’ om met Brussel tot een akkoord te komen.

_{Tekst gaat verder onder de foto}

Hoe reageert de oppositie op het tumult in de regeringspartij?
Labour, de belangrijkste oppositiepartij, danst op Mays graf. Ook nu zij de stemming heeft overleefd, blijft de premier aangeschoten wild. Binnen haar partij en in het parlement. Volgens voorzitter Ian Lavery heeft ‘de zwakte en het falen van Theresa May heel het land op een kritiek moment lamgelegd’. Volgens Lavery zorgt de verdeeldheid in de Conservatieve Partij er tevens voor dat ‘banen en de levensstandaard van de Britten gevaar lopen’. Labour staat onder grote druk van andere oppositiepartijen om in het Lagerhuis een motie in te dienen die het vertrouwen in de regering opzegt. Als die wordt aangenomen, maakt dat de weg vrij voor nieuwe algemene verkiezingen. Nu May aanblijft, maar ook in het geval van een interne machtswisseling in de Conservatieve Partij, is die niet aan de orde. Labour zegt dat zij af wil van de regering, maar dat zij pas de vertrouwenskwestie zal stellen als die kans van slagen heeft.

Wat zijn de gevolgen voor het Brexit-proces?
De chaos aan Britse kant over het vertrek uit de Europese Unie – over ruim 100 dagen al – blijft groot. Met haar aanblijven is haar brexit-akkoord nog niet veilig door het parlement geloodst. Zij zal niet alleen haar eigen partijgenoten, maar ook de tien parlementariërs van de Noord-Ierse Democratic Unionist Party (DUP)  moeten overtuigen van de noodzaak haar overeenkomst met de EU te steunen. Die steun is cruciaal omdat de Conservatieven in het Lagerhuis de gedoogsteun van de DUP nodig hebben om May’s minderheidsregering in het zadel te houden. Tot nu toe eist de DUP het volledig schrappen van de ‘backstop’, de regeling over de Ierse grens. Daar valt met de EU weer niet meer over te onderhandelen.