De lach van een baby lijkt op die van een chimpansee

Een babylach lijkt op de lach van een chimpansee. Dat is geen sneer naar luidruchtige kindjes, maar een conclusie van onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Leiden. De onderzoekers deelden hun vondst begin november met de buitenwereld, tijdens de jaarlijkse wetenschappelijke conferentie van de Acoustical Society of America.

Baby's lachen terwijl ze in- en uitademen, ontdekten de onderzoekers. Een babylach verschilt daarmee van de lach van een volwassen mens, die vrijwel alleen tijdens het uitademen gebeurt. Baby's delen hun lachtechniek daarentegen wel met andere primaten zoals de chimpansee.

De Leidse en Amsterdamse wetenschappers  bouwen met hun onderzoek voort op werk van vakgenoten. Het was al bekend dat volwassenen, meer dan andere primaten, lachen tijdens het uitademen. Maar het was nog niet bekend hoe de lachtechniek zich ontwikkelt tijdens de baby- en kindertijd. Nu blijkt dat naarmate kinderen ouder worden hun lach langzaam maar zeker verschuift naar de uitademing.

"De verandering gebeurt geleidelijk," zegt sociaal-psycholoog Disa Sauter aan de Universiteit van Amsterdam. "Er is geen plotselinge  omslag bij een bepaalde leeftijd of bij een bepaalde ontwikkelingsmijlpaal. Hoe ouder de baby is, hoe meer hij lacht als een volwassen mens en hoe minder als een chimpansee."

Fysieke prikkelingen
Waarom baby's anders lachen dan volwassenen is nog niet duidelijk. "We hebben meerdere verklaringen onderzocht," zegt Sauter. "We dachten eerst dat de omschakeling misschien gepaard ging met het moment dat kinderen rechtop gaan staan. Maar die mijlpaal is vrij plotseling, en dat kan dus niet verklaren waarom het lachgedrag zo geleidelijk verandert."

"Een andere aanname was dat de manier van lachen afhankelijk is van de reden waarom iemand lacht. Baby's lachen voornamelijk om fysieke prikkelingen zoals kietelen. Volwassen mensen lachen voornamelijk om leuke gesprekken. Maar wat blijkt: als je een volwassene kietelt, dan is de resulterende lach niet meer baby- of chimpanseeachtig. Dus ook die verklaring viel in het water."

Wat zorgt er dan voor dat baby's het chimpanseeachtige lachen verleren? "Onze beste gok is dat de verandering optreedt wanneer baby's hun spraakvermogen ontwikkelen," zegt Sauter.

"We denken dat daar een verband tussen is omdat mensen spreken tijdens het uitademen. We zijn daarin uniek; we zijn de enige primaten die dat doen. Het zou kunnen dat baby's die het spreken onder de knie krijgen, daardoor leren alle geluiden - ook lachen - op de uitademing te maken."

Deze hypothese strookt met de geleidelijkheid waarmee de babylach verandert. "Spraakontwikkeling gebeurt langzaam, net als de veranderingen in de lach. Ga maar na: voordat een baby zijn of haar  eerste woordje zegt, meestal rond een jaar, zijn er maanden voorbij gegaan waarin het alleen geluidjes uitstootte. Ook de vroege ba-ba's en da-da's zijn onderdeel van dat leerproces. Een kind doet er jaren over om zijn vocalisatie volledig onder controle te krijgen."

Rechttoe rechtaananalyse
De onderzoekers baseerden hun werk op audiofragmenten van online video's van lachende baby's van tussen de drie en achttien maanden oud. De opnamen werden voorgelegd aan een grote groep psychologiestudenten die de geluiden van 44 kinderen bestudeerden. De studenten legden vast welk deel van een lach tijdens het inademen en welk deel tijdens het uitademen gebeurde.

De studenten die de audioclips beluisterden, zijn geen experts, geeft Sauter toe. "De analyse van de studenten was vrij rechttoe rechtaan. Toch kwamen de studenten allen tot dezelfde resultaten. Dat lijkt erop te wijzen dat de analyses betrouwbaar zijn. Om er echt zeker van te zijn, laten we de audiofragmenten nogmaals beoordelen door foneticaexperts. Zij zijn getraind in het herkennen van menselijke vocalisaties, en kunnen dus een professioneel oordeel vellen."

Wanneer dat oordeel binnen is, schrijven de onderzoekers er een wetenschappelijk artikel over en zullen de conclusies volop worden getoetst door vakgenoten. "Daar zijn we nu nog niet aan toe," zegt Sauter. "We moeten eerst meer data verzamelen, zodat we een gedegen statistische analyse kunnen doen. Dat kan  maanden duren. We moeten in deze fase dus voorzichtig zijn met conclusies, maar ik kan wel al zeggen dat ook de eerste resultaten met de professionele fonetici er veelbelovend uitzien."

Indicatie van ontwikkeling
Sauter is benieuwd of ze de conclusies van dit onderzoek ook om zouden kunnen draaien: zou een afwijking in de ontwikkeling van de lach van een baby kunnen wijzen op een achterblijvende ontwikkeling in het algemeen? "Het is nog speculatief, maar ik denk dat we ontwikkelingsstoornissen vroeg kunnen detecteren door goed op de lach van een baby te letten," zegt Sauter.

"Als een baby te lang blijft lachen tijdens het inademen, zou dat een reden kunnen zijn dat kindje meer te monitoren om te kijken of er een ontwikkelingsstoornis op de loer ligt. Om dat in de praktijk te brengen, moeten we wel goed weten hoe normaal ontwikkelende baby's klinken. Zo ver zijn we nog niet."