Een Rus aan het hoofd van Interpol? Westerse landen maken zich zorgen
Interpol krijgt mogelijk een Russische topman. Westerse landen en mensenrechtenorganisaties maken zich zorgen. Ze vrezen dat het Poetin helpt Interpol te gebruiken om politieke tegenstanders te achtervolgen.
Poetin-vijand Bill Browder dacht dat hij veilig was in Madrid. Maar in mei verschenen agenten bij zijn hotelkamer met een arrestatiebevel van Interpol. Browder, die wereldwijd lobbyt voor wetten die mensenrechtenschendingen van Rusland bestraffen, werd in het hart van de Spaanse hoofdstad gearresteerd in opdracht van het Kremlin.
Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.
De korte arrestatie – Browder werd enkele uren later vrijgelaten door de Spaanse politie – toont volgens critici aan dat Rusland er steeds vaker in slaagt om de internationale politiedienst Interpol te gebruiken om politieke tegenstanders overal ter wereld te achtervolgen. Zij vrezen dan ook dat Rusland zijn invloed binnen Interpol verankert, als de politiedienst woensdag een Rus benoemt tot nieuwe topman.
Aleksander Prokoptsjoek, nu vicevoorzitter van Interpol, is volgens Britse officials de grootste kanshebber om de verdwenen Chinese topman Meng Hongwei op te volgen. Afgevaardigden van politiediensten uit de hele wereld kiezen woensdag in Dubai hun nieuwe baas. De belangrijkste tegenkandidaat is de Zuid-Koreaan Kim Jong Yang, die momenteel waarnemend voorzitter is. Wie twee derde van de 194 aangesloten landen achter zich krijgt, mag zich de nieuwe baas van Interpol noemen.
Hervormingen dwarsbomen
Westerse regeringen en mensenrechtenorganisaties maken zich grote zorgen over de mogelijke benoeming van Prokoptsjoek, die in het verleden als viceminister in Poetins regering zat. Amerikaanse senatoren riepen president Trump maandag op om zijn ‘stem en invloed’ te gebruiken om te voorkomen dat ‘Poetin en andere dictators’ Interpol kunnen misbruiken en hervormingen dwarsbomen. Oekraïne en Litouwen dreigen hun lidmaatschap van Interpol op te zeggen bij de benoeming van Prokoptsjoek.
Zij stellen dat Rusland voortdurend probeert om arrestatieverzoeken ingewilligd te krijgen bij Interpol voor politieke tegenstanders, zoals Bill Browder en oppositiepolitici. Met als gevolg dat de tegenstanders aangehouden en mogelijk uitgeleverd worden aan Rusland.
Ook andere landen met autoritaire regeringen proberen steeds vaker te profiteren van Interpol in de jacht op dissidenten, stellen mensenrechtenorganisaties. Sinds 2003 is het aantal arrestatieverzoeken via de politiedienst vertienvoudigd, naar ruim 13 duizend in 2017. Het is niet bekend hoeveel van die verzoeken politiek gemotiveerd zijn, maar de Britse organisatie Fair Trials zegt duidelijke tekenen van politieke beïnvloeding te zien. Onder meer uit Centraal-Aziatische landen, Venezuela en Turkije.
Zo werd een criticus van de Turkse president Erdogan vorig jaar net als Browder aangehouden in Spanje na een Interpol-verzoek. En een adviseur van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny wilde zijn moeder op Cyprus bezoeken, maar belandde via Interpol drie weken achter de tralies tot Ruslands uitleveringsverzoek ongegrond werd verklaard.
Macht nieuwe baas beperkt
De macht van de nieuwe baas is beperkt. De topman zit weliswaar commissies voor die de koers van de organisatie uitstippelen, maar op papier heeft hij geen invloed op de beslissing of een arrestatieverzoek goedgekeurd wordt. Daar is een commissie voor, met afgevaardigden uit vijf landen. De regel is dat een verzoek niet politiek van aard mag zijn.
Maar de regels werken in de praktijk niet goed, erkende Interpol zelf. Om de controle aan te scherpen, toetst een internationaal team van juristen en deskundigen sinds twee jaar elk arrestatieverzoek van een lidstaat, onder meer op politieke neutraliteit. Ook kunnen verdachten nu in beroep gaan tegen een arrestatieverzoek.
De Raad van Europa moedigde die hervorming vorig jaar aan, maar riep om meer maatregelen om politiek misbruik via Interpol te bestrijden.
Volgens president Poetin, een uitgesproken voorstander van Prokoptsjoeks kandidatuur, is diens mogelijke aanstelling allerminst een poging om Interpol politiek te beïnvloeden. Poetins woordvoerder Dmitri Peskov wees er dinsdag op dat juist de Amerikaanse senatoren en westerse landen politiek bedrijven door campagne te voeren tegen Prokoptsjoek. ‘Dit is duidelijke inmenging in verkiezingen van een internationale organisatie’, zei Peskov. ‘Hoe moet je het anders zien?’
Wat doet Interpol?
Interpol is de grootste politieorganisatie ter wereld: 194 landen zijn aangesloten. Het belangrijkste doel van Interpol is om samenwerking te bevorderen tussen landelijke politiediensten. De organisatie richt zich op het tegengaan van terrorisme, cybercriminaliteit en georganiseerde misdaad. Interpol heeft geen bevoegdheid om mensen te arresteren. Lidstaten kunnen een arrestatieverzoek indienen bij Interpol. Keurt Interpol het verzoek goed, dan komt de verdachte in een internationale database met gezochte mensen. Vaak probeert een lidstaat daarmee om een verdachte uitgeleverd te krijgen. Over uitlevering beslist Interpol niet: daarover gaat het land waar de verdachte zich bevindt. Via het hoofdkantoor in Lyon beheert Interpol databases met persoonsgegevens van verdachten zoals vingerafdrukken.
Wat is er gebeurd met Meng Hongwei?
Meng Hongwei (65) is van de aardbodem verdwenen en dat blijft voorlopig zo. Al was hij tot eind september hoofd van Interpol, wie in de verhoorkamers van de Chinese anticorruptieautoriteiten verdwijnt, komt er in de regel schuldig bevonden uit. Tot die tijd krijgt niemand toegang. De eerste zes maanden hebben verdachten geen recht op bezoek door een advocaat of familie. Verantwoording aan Mengs oude werkgever, Interpol, afleggen hoeft al helemaal niet. Een niet door Meng ondertekende ontslagbrief volstaat.
Interpol paste zich snel aan de Chinese manier van doen aan en stelde nauwelijks vragen toen Meng begin oktober niet terugkwam van een reis naar China. De Chinese regering zei dat hij verdacht werd van corruptie, de vaste aanklacht om ongewenste elementen in de partij uit te schakelen.
Meng heeft als architect van het Chinese veiligheidsapparaat zijn hele carrière aan het vervolgen van andere Chinezen gewijd. Nu is hij zelf aan de beurt. Internationaal riep zijn verdwijning vragen op over de geschiktheid van Chinezen voor dit soort functies, als zelfs hooggeplaatste functionarissen zomaar, zonder transparante juridische procedures, van het pluche van een internationale organisatie worden geplukt.
Interpol is voor Beijing een nuttige instantie, wegens de zogenaamde red notices, waarmee politiekorpsen overal ter wereld worden geattendeerd op Chinezen die Beijing graag gearresteerd ziet. Meng was een willige dienaar voor Operatie Vossenjacht, waarmee China van corruptie verdachte ambtenaren, partijleden en zakenlui heeft teruggehaald om ze op eigen bodem te vervolgen.
In februari echter wekte Interpol de woede van de Chinese regering door het aanhoudingsbevel tegen Dolkun Isa, een Oeigoerse activist in ballingschap, in te trekken. China beschouwt Isa als terrorist en vraagt Europese regeringen regelmatig hem op te pakken. Of de gang van zaken rond Isa Meng de kop kostte, is onduidelijk, want niemand weet wat hij in de ogen van zijn meerderen verkeerd heeft gedaan.
Marije Vlaskamp