Procureur-generaal Rinus Otte: ‘Rek regels rond euthanasie niet op’

Den Haag

Dat zei procureur-generaal Rinus Otte maandag, bij de presentatie van een boek over hoe de Staat zich moet opstellen rond het thema ‘voltooid leven’. Otte is de procureur-generaal die medische ethiek in zijn portefeuille heeft.

Zijn uitspraken zijn opvallend, want juist afgelopen vrijdag besloot het college van procureurs-generaal (de leiding van het Openbaar Ministerie) om een arts die euthanasie toepaste op een 74-jarige wilsonbekwame demente vrouw, strafrechtelijk te vervolgen. Over twee andere euthanasiezaken neemt het OM binnenkort een beslissing.

Otte zei zich niet te willen uitlaten over lopende strafzaken. Maar hij zei wel dat hij pleidooien ziet ‘om de kaders om zieke mensen dood te maken, te vergemakkelijken’. Artsen moeten daarin echter niet voor eigen rechter gaan spelen, waarschuwde de procureur-generaal. ‘Veel artsen zien de wet als tegenstander’, zei Otte. Hij waarschuwde echter voor de neiging om ‘in ingewikkelder situaties maar andere regels aan te leggen’. De topman van het OM sprak bewust over ‘dood maken’, omdat hij ‘de wonderlijke ontwikkeling ziet om de dood zachter te maken, en het lijden als mensonwaardig te beschouwen’.

leren sterven

Het lijden kan echter niet ontmanteld worden, waarschuwde Otte. ‘De dood is het grootste taboe dat ons leven vergezelt. Maar zoals we moeten leren lopen, zullen we ook moeten leren sterven.’ Het begrip ‘een zachte dood’ komt volgens de procureur-generaal ook voort uit de secularisatie. ‘Want sterven, hoe doe je dat als er geen geestelijke is die verbinding legt tussen leven en dood?’ Volgens Otte wordt er steeds meer naar de arts gekeken, die als ‘een zielzorger in een witgeverfde zwarte jas’ stervende mensen moet begeleiden. ‘Artsen gaan dan de absolutie verlenen, en bepalen dat je lijden te groot en te zwaar is geworden. Ik zeg het wat gechargeerd. Ik wil geen arts tekort doen, maar ook onder medici woedt hierover een scherpe discussie.’

Otte zei dat het OM geen artsen in de cel gaat zetten. Hij is er kritisch over dat artsen een proces over een euthanasiezaak al als bedreigend zien. ‘De wet en het recht gaan hand in hand om het leven te beschermen’, aldus Otte, die de vraag stelde of ‘we niet te snel zijn gegaan met het verleggen van de grenzen’.

in eigen hand

Otte sprak bij de presentatie van het boek Staat en taboe van rechtsfilosoof Paul Frissen. Frissen pleit ervoor dat de Staat het geweldsmonopolie weer volledig in eigen hand neemt, en niet deels overlaat aan artsen en ‘lekenrechtspraak’. Het OM of de rechter zouden euthanasieverzoeken vooraf moeten toetsen. Frissen waarschuwde voor een ‘grenzeloze’ euthanasiepraktijk. ‘We moeten niet naar een oneindige uitbreiding van het maakbaarheidsverlangen.’

SGP’er Kees van der Staaij zei dat de beschermwaardigheid van het leven het tegenwoordig snel verliest van zelfbeschikking. ‘Vaak wordt een verpleeghuisopname als een doodvonnis gezien, en euthanasie als goede zorgverlening.’ Van der Staaij zei dat het tijd is voor herwaardering van de ‘schroom’ rond euthanasie.

Pia Dijkstra (D66), die bezig is met een initiatiefwet rond ‘voltooid leven’, zei dat zij het taboe niet wilde slechten en dat levensbeëindiging nooit normaal wordt. ‘Maar als je persoonlijke biografie én biologie niet meer parallel lopen, houdt autonomie voor mij wel in dat je zelf bepaalt of het leven nog bij je levensverhaal hoort.’ Ook zei ze dat de Euthanasiewet en haar initiatief rond ‘voltooid leven’ voortkwamen uit de samenleving. Ze wees op het ‘grote draagvlak voor de huidige Euthanasiewet’. <