Twee jaar wachten op gezinshereniging: ‘Onze vrouwen en kinderen lopen gevaar’

‘Ik had laatst een droom’, zegt Kamal (38), een hippe Pakistaan in een leren jasje en met strak achterovergekamd haar. Hij wiebelt onrustig op zijn stoel. ‘Of ja, eigenlijk was het een nachtmerrie. Ik droomde dat mijn zoon uit de armen van mijn vrouw werd gerukt door de mannen die in Pakistan achter me aanzaten.’

Het is bijna twee maanden geleden dat Kamal samen met zijn collega Arham (44) naar Nederland vluchtte. Ze verblijven sindsdien op een opvanglocatie in het Friese Drachten. De reden van hun vertrek mag vanwege de veiligheid van achtergebleven familieleden niet bekend worden gemaakt. ‘Houd het er maar op dat religieuze mensen vanwege ons werk achter ons aanzaten en ons met de dood bedreigden’, zegt Kamal, de meest spraakzame van de twee.

Hun vrouwen en kinderen zijn sinds hun vertrek niet meer veilig en zitten ondergedoken. ‘Het wordt nu koud, de winter staat voor de deur', zegt Kamal. ‘Ze hebben eten, kleren en warme dekens nodig. Maar wij kunnen ze daar geen geld voor sturen. De kinderen gaan ook niet naar school.’

Arham, die het gesprek zwijgzaam volgt, pakt een tissue om zijn tranen te deppen. Zijn vrouw is in verwachting van hun vierde kind en hij maakt zich doorlopend zorgen. ‘Deze situatie is slopend voor haar. Ik kan er niet van slapen’, zegt hij op fluistertoon. ‘Ze verwijt het me: waarom heb je ons in deze situatie gebracht?’

De twee hebben een kansrijke asielzaak. Tal van documenten tonen aan dat de Pakistanen in hun thuisland in gevaar verkeerden. Ze zullen dus zeer waarschijnlijk een verblijfsvergunning krijgen, maar door oplopende wachttijden bij de IND, die al maanden kampt met onderbezetting, zal hier bijna een jaar overheen gaan. Vervolgens zal het waarschijnlijk nóg een jaar duren voordat hun verzoek tot gezinshereniging – dat pas na het verkrijgen van een verblijfsvergunning kan worden ingediend – zal worden ingewilligd. 

‘Wij krijgen hier veel mensen aan het loket die familie in het land van herkomst hebben die in de problemen zitten’, zegt Gryt Wielinga, teamleider bij Vluchtelingenwerk Drachten. ‘Dan is het extra zuur als je zo lang moet wachten.’

Voor Kamal en Arham heeft teamleider Wielinga een advocaat in de arm genomen in de hoop dat hun zaak voorrang krijgt, maar ze betwijfelt of dit iets gaat opleveren. ‘Het is eerder uitzondering dan regel dat zoiets lukt. Er zijn zoveel mensen die in min of meer dezelfde situatie zitten.’

Sobere omstandigheden

Het lokale kantoor van Vluchtelingenwerk bevindt zich op het terrein van een zogeheten prePOL, onderdeel van het COA. Hier komen asielzoekers terecht nadat ze zich hebben geregistreerd in Ter Apel of Budel, waar de twee centrale aanmeldcentra zich bevinden. Het is de wachtkamer die uiteindelijk leidt naar behandeling van hun asielaanvraag. Als het eenmaal zover is, verhuizen asielzoekers naar een POL of een azc, een locatie dichtbij het IND-kantoor waar de interviews plaatsvinden. Op basis daarvan wordt besloten of iemand een verblijfsvergunning krijgt.

De omstandigheden in een prePOL zijn soberder dan in een asielzoekerscentrum. Inwoners ontvangen geen leefgeld, hebben een wekelijkse registratieplicht en hebben geen mogelijkheid om zelf te koken. De prePOL in Drachten is een uitzondering: op deze relatief nieuwe locatie, bestaande uit prefabwoningen in grijstinten, heeft elke woning een eigen keuken en ontvangen inwoners wekelijks 58 euro om boodschappen te doen.

Maar een fijne plek om te wonen is het allesbehalve, zeggen Kamal en Arham. Hun blik dwaalt af naar buiten, waar de snelweg raast. Regen slaat tegen de ruiten, de locatie oogt uitgestorven. ‘Er is hier niets te doen’, verzucht Kamal. ‘De enige uitstapjes die we maken is naar de markt in Drachten om boodschappen te doen.’

De twee hebben bewust voor Nederland gekozen. Op internet lazen ze dat dat het een veilig land is, en dat de asielprocedure hier soepel verloopt. Het kwam dan ook als schok toen ze na aankomst hoorden dat de wachttijden zodanig zijn opgelopen.

Kamal: ‘Toen we dat hoorden, barstte Arham in tranen uit en moest ik ook huilen. Wij zijn hier veilig, wij zijn dapper. Maar onze kinderen zijn dat niet.’

Kwetsbaar

‘Deze mensen zijn kwetsbaar omdat ze nog geen idee hebben wat ze te wachten staat', zegt Annemiek Bots, woordvoerder van Vluchtelingenwerk Nederland, die asielzoekers bijstaat met vragen over hun verblijf en de procedure. ‘Ze hebben geen kennis van hoe de gezondheidszorg is geregeld, of je een advocaat krijgt en dat je nog naar een andere locatie moet verhuizen.’

Volgens asieladvocaat Marq Wijngaarden, gevestigd in Amsterdam, is het onverantwoord om asielzoekers zo lang in prePOLS te laten verblijven. ‘Op deze locaties is weinig toezicht. Homoseksuelen, alleenstaande vrouwen of mensen die tot een minderheid behoren voelen zich niet altijd prettig en veilig. Ik ken verhalen van homoseksuelen die staan ingeschreven bij een prePOL, maar hier feitelijk niet wonen. Ze gaan er een keer per week naartoe om te stempelen en wonen de rest van de tijd bij vrienden. Hun veiligheid kan niet worden gegarandeerd als hun geaardheid bekend wordt.’

Dat asielzoekers zo lang moeten wachten voordat hun aanvraag in behandeling wordt genomen, heeft als bijkomend nadeel dat deze mensen zich in Nederland wortelen, zonder zekerheid over hun toekomst. ‘Op een moment dat de aanvraag snel wordt afgewezen is er draagvlak voor terugkeer’, zegt asieladvocaat Shanna Rebergen uit Arnhem. ‘Maar je wil niet dat kinderen al een half jaar naar school gaan en dan alsnog terug moeten naar het land van herkomst.’

De Pakistaanse Kamal en Arham moeten geduld hebben. ‘Het voelt alsof we in duisternis wachten’, zegt Kamal. ‘Wachten op werk, wachten totdat we onze vrouwen en kinderen kunnen overbrengen.’

Ze bellen dagelijks met het thuisfront. Soms middenin de nacht, zoals die keer dat Kamal werd opgeschrikt door zijn nachtmerrie. ‘Ik kreeg mijn vrouw aan de lijn. Ze stelde me gerust. Op de achtergrond hoorde ik mijn kinderen. Ze vroegen: papa, wanneer kom je terug?’