Nigeria krijgt geroofde kunst te leen van Europese musea
De ‘Benin Bronzes’ uit tien musea zullen uitgeleend worden aan een nog te bouwen museum in Benin City.
Tien Europese musea zullen binnen drie jaar delen van hun collectie uitlenen aan een nieuw te bouwen museum in de Nigeriaanse stad Benin City. Dat hebben vertegenwoordigers van de musea vandaag afgesproken met Nigeriaanse autoriteiten, tijdens een vergadering in het Museum Volkenkunde in Leiden.
In Afrika worden deze stukken echt gemist
De onderhandelingen van de zogeheten ‘Benin Dialoog Groep’, gingen over een kunstschat die bekendstaat als de ‘Benin Bronzes’, enkele duizenden beelden die bij een Britse strafexpeditie in 1897 werden geroofd uit het paleis van de ‘oba’, de koning van het Beninrijk dat vanaf de Middeleeuwen op het grondgebied van het huidige Nigeria lag.
De deelstaat Edo en de (traditionele) koning van Edo hebben gezamenlijke plannen voor een nieuw museum gepresenteerd, nabij het paleis van de koning. De tien Europese musea zullen hun stukken in roulerende exposities tentoonstellen. De grootste collecties Benin Bronzes bevinden zich momenteel in Duitsland en Groot-Brittannië. Ook het Leids museum heeft een collectie in bezit. Collecties buiten Europa, onder meer in de VS, zijn geen onderdeel van het plan. De belangrijkste Europese musea, het Londense British Museum en het Etnologisch Museum in Berlijn zitten in een stuurgroep die met vertegenwoordigers van de deelstaat bouw en inrichting van het nieuwe museum coördineert.
Toelichting
De aanwezigen zeggen ‘onder de indruk’ te zijn van de plannen die de Nigeriaanse autoriteiten hebben voor de bouw van het museum, maar of de beloofde expositie binnen het krappe tijdsbestek van drie jaar ook al daar gehouden kan worden, is niet helemaal duidelijk.
De musea beloven enkele van hun ‘iconische’ stukken uit te lenen aan Nigeria, maar of een van de meest iconische stukken, het ivoren masker van moeder-koningin Idia (foto) daar ook bij is, staat niet in de verklaring. Ook details over de kosten en de precieze verdeling daarvan ontbreken. Gastheer van de vergadering, het Museum Volkenkunde, is pas maandag beschikbaar voor nadere toelichting.
In de verklaring staat dat Nigeria zich het recht blijft voorbehouden om het eigendom van stukken die destijds uit Nigeria zijn geroofd op te eisen. Die kwestie moet onderdeel zijn van bilateraal overleg, staat in de verklaring. “Dat blijft een heikel punt”, reageert roofkunst-expert Jos van Beurden. “Je kunt de Benin Bronzes vergelijken met de Parthenon-friezen in het British Museum. In Afrika worden deze stukken echt gemist. De oba heeft tien jaar geleden om teruggave van ‘enkele stukken’ verzocht. Ik mag hopen dat het daar alsnog van komt.”
Zwarte markt
In Benin City bestaat al wel een zeer bescheiden museum, waarin exemplaren van de Benin Bronzes liggen. Maar er bestaat twijfel of alle daar getoonde stukken zo antiek zijn als ze eruitzien, en er zijn ook berichten dat stukken uit dit museum op de zwarte markt zijn beland. Het nieuwe museum belooft van veel hogere kwaliteit te worden.
Over de veiligheid van de museumstukken daar hoeft volgens Van Beurden geen vrees te bestaan. De overeenkomst voorziet permanente samenwerking om het museum te laten voldoen aan Europese standaarden. Van Beurden: “Bovendien: de rijkste Nigerianen zijn bij wijze van spreken honderd keer rijker dan de rijkste Nederlanders. Die kunnen ook prima op hun spullen passen.”
Stijgende prijzen, stijgende weerzin
De ‘Benin bronzes’ zijn steeds geliefder bij verzamelaars, wat de prijzen opdrijft. In de jaren tachtig kon Nigeria voor zijn musea nog stukken kopen waarvoor in tonnen moest worden betaald. Maar in 1989 telde een koper voor een bronzen hoofd uit de zestiende eeuw al 1,3 miljoen pond neer. Een vergelijkbaar object bracht in 2007 4,74 miljoen dollar op. De weerzin tegen de handel in deze roofkunst stijgt al net zo hard als de prijzen. In 2011 dook bij Sotheby’s een ivoren masker van de legendarische koningin-moeder Idia op. Tot dan verkeerde iedereen in de veronderstelling dat alleen musea in Londen, New York en Stuttgart zo’n stuk hadden. Vraagprijs voor het ‘nieuwe’ masker: 4,7 miljoen Britse pond. De aanbieder zou nazaat van een Britse soldaat zijn, die het masker in 1897 geroofd had, zag na (Afrikaanse) protesten af van verkoop.
Lees ook:
Nigeria wil geroofde kunst terug
Nigeriaanse cultuurhistorische schatten ter waarde van honderden miljoenen euro’s liggen nog altijd in westerse musea. Nigeria vraagt al decennia om teruggave.
Musea, geef die koloniale kunst terug
Kunstschatten in westerse musea zijn vaak door roof verworven. Ze horen thuis in de ‘bronlanden’, zegt Jos van Beurden, ook al hebben de musea daar zo hun twijfels over.