Ruben Smit maakte de allereerste natuurfilm over het wad: 'Ik laat zien hoe mooi dit gebied is'

Een film zonder ook maar één mens in beeld. 'Wad' gaat over de dieren, de natuur, het water, de wind, de wolken, het licht, het zand, de modder. Over de eindeloosheid van een uniek en schier ongerept natuurgebied, het enige natuurgebied op Nederlandse bodem dat als Unesco Werelderfgoed is aangemerkt. Een liefdevol gemaakte film, waarin zelfs de geringste menselijke invloed op het wad zorgvuldig buiten beeld blijft.

En dat is misschien tegelijk de zwakte. Het is allemaal haast te mooi, het wad in al zijn pracht en ongereptheid. Als je goed kijkt, is de menselijke invloed wél in de film aanwezig, zegt maker Ruben Smit, die 'De Nieuwe Wildernis' (2013) over de Oostvaardersplassen co-regisseerde. In de 93 minuten over de Wadden komt er alleen heel in de verte een torentje voorbij: boor- of vuurtoren, wie zal het zeggen.

Zonder grijze kanten

Het schijnt dat er ook per ongeluk een camera even in beeld is, maar dat valt vast alleen de professionele kijker op. Verder is het een mooie, warme natuurfilm over de volle leegheid van het wad, gefilmd door twaalf cameramannen in ultrahoge resolutie (voor de liefhebber: de eerste Nederlandse film in 4K). Maar, een pure natuurfilm, zonder de grijze kanten: de druk van visserij, het toerisme, de gaswinning, het verlies aan soorten door de invloed van indus-trie en kolencentrales.

Alleen bij de aftiteling wordt in tekst gemeld dat de rijkdom aan soorten in de Waddenzee wordt bedreigd, dat door zeespiegelrijzing kwelders en zandplaten permanent onder water kunnen komen te staan, zoals de Waddenvereniging vreest.

Een bewuste keuze, zegt Smit. "Ik kies voor de verwondering. Ik laat zien hoe mooi dit gebied is. Daarna kun je een boodschap brengen. Ik wil niet te veel met een boodschap komen, ik ben geen Michael Moore, geen David Attenborough.'' Daarom ook: weinig commentaartekst. Het beeld is bepalend. "Het moet geen biologieles worden. Dan stoot je mensen af.''

De dieren maken indruk

Verwonderend is het wad als film zeker. Prachtige beelden, van heel dichtbij gemaakt. Veel close-ups met haarscherp beeld, maar ook: heel veel vergezichten, vlaktes met woeste luchten. Het zijn de panorama's die velen kennen en daarom ook blijven die opnames minder hangen, hoe fraai, kleurvol en scherp de beelden ook zijn.

Het zijn vooral de dieren van het wad die indruk maken, de rauwheid van het leven in een altijd veranderend, open natuurgebied. Ook de nachtelijke beelden van het Noorderlicht, in maart 2014 gefilmd bij Terschelling, zijn bijzonder.

Volgens eigen zeggen filmden Smit en zijn cameramensen voor het eerst hoe slechtvalken gezamenlijk jagen op hun prooi. Ook bijzonder: de gefilmde geboorte van (gewone) zeehond. De geboorte van een grijze zeehond kon niet worden gefilmd, waarschijnlijk vooral omdat deze soort hun jongen doorgaans midden in de winter in het holst van de nacht baren.

Nooit eerder is er een grote Nederlandse natuurfilm gemaakt over het wad, aldus Smit. "Terwijl het er zo ontzettend mooi is. Zo Nederlands. Als je niet van de Wadden houdt, houd je niet van Nederland.'' Op 1 en 2 oktober is de première in het WTC in Leeuwarden, waar in een nagemaakt waddenlandschap een filmzaal voor meer dan 2000 mensen wordt gebouwd.

Studio-opnamen

Smit maakt de ondertitel van Wad 'over-leven op de grens van water en land' waar. Hij documenteert door vier seizoenen heen de harde wetten van zand, wind en water. "Het getij bepaalt hier het ritme van water en leven'', zegt hij. Er is gefilmd op eilanden van het Nederlandse deel van het wad. Smit liep al voordat hij De Nieuwe Wildernis over de Oostvaardersplassen maakte met het plan om een film over de Wadden te maken.

Voor Wad zijn enkele studio-opnamen gemaakt. In het lab zijn de microscopische kiezelwieren in beeld gebracht, uit bodem- en watermonsters uit het wad. "Ik wil het totaal-verhaal maken, ook letterlijk de eerste vormen van leven laten zien. We moesten soms drie keer terug om dat ene mooie shot te maken, het was soms erg moeilijk. Ik wilde een film maken die leest als een goede roman, geen sprookje. Het ging me om de rauwe, pure schoonheid van de Nederlandse natuur."

Tegelijk met de film komt er een educatieproject beschikbaar voor scholen, met clips voor leerlingen en lesmateriaal voor leerkrachten. En er komt een tv-serie van vier afleveringen.

Het maken van Wad kostte anderhalf miljoen. Dat bedrag is zonder overheidsgeld bijeengebracht door organisaties als Landal, de Leeuwarder Courant, VVV Ameland, BNNVara en de marketingbedrijven van de provincies Fryslân en Groningen.

De film komt naar verwachting in de bioscoop op Dierendag, 4 oktober a.s.

Lees ook:

In de stad krioelt het van de dieren
In de opvolger van ‘De nieuwe wildernis’ en ‘Holland: natuur in de delta’ nu eens geen uitgestrekte vlaktes, totale stilte en grazende runderen. ‘De wilde stad’ gaat over natuur in de stad.

Lees ook:

Reis met Jelle Brandt Corstius en Jeroen Toirkens naar de noordelijkste bossen van de wereld
Lees het verslag van hun reis door de boreale bossen van Noord-Canada