Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Profiel

Hij smeedde de duurste Nederlandse sportploeg ooit

Portret Marc Overmars smeedde bij Ajax de duurste Nederlandse sportploeg ooit. „Zoef, zoef. Altijd bezig.”

Als gevoelsjongen heeft Marc Overmars nooit bekendgestaan. Wel als doelmatig zakenman.
Als gevoelsjongen heeft Marc Overmars nooit bekendgestaan. Wel als doelmatig zakenman. Foto Eric Verhoeven/Soccrates

Als voetballer leerde Marc Overmars dertig jaar geleden zijn effectieve dribbels in het internaat van Go Ahead Eagles, waar hij „een fantastische jeugdtrainer” had aan Hennie Spijkerman. Maar er komt een tijd in het leven van een voetbalbestuurder dat rigoureuze ingrepen ook oude bekenden treffen. Zo klein is de voetbalwereld, zo hard ook.

Het is 21 december 2017 en de leiding van Ajax grijpt in. Eén voor één worden de drie trainers ontboden in het kantoor van de directeur spelersbeleid Overmars, daags na de bekeruitschakeling tegen FC Twente. Edwin van der Sar, algemeen directeur van Ajax, doet het woord, maar het is Overmars die directie en raad van commissarissen overtuigde: tijd voor een nieuwe start, voor nieuwe mannen voor de spelersgroep. In Marcel Keizer, opgeklommen tot hoofdcoach via Jong Ajax, zag hij het nooit echt zitten. Met ‘cultuurbewaker’ Dennis Bergkamp, loyaal aan Keizer, boterde het al tijden niet. En tot slot Hennie Spijkerman, jarenlang assistent-coach bij Ajax. Zijn mentor, ooit. Allemaal weg.

Of Overmars wakker ligt van zo’n ontslagronde? Aan terugblikken heeft hij geen behoefte, laat hij weten. Hij kijkt niet om. Als gevoelsjongen heeft Overmars nooit bekendgestaan. Wel als doelmatig zakenman, „een snelle beslisser”, zegt broer Edwin, die de vastgoedportefeuille van de familie beheert. „Marc doet het bij Ajax echt op zijn eigen manier.”

Deventer is waar het allemaal begon voor Marc Overmars. Eerst als profspeler, later als voetbalbestuurder. Hij introduceerde ijsbaden voor spierherstel in de kleedkamers bij Go Ahead Eagles, iets wat hij gezien had in zijn tijd bij Arsenal. Hij stopte geld in de club toen de nood hoog was, trok Erik ten Hag aan als trainer die dat seizoen zou promoveren. Het was de laatste van zijn geroemde daden als bestuurder in Deventer, voor hij zelf vertrok naar Ajax in de zomer van 2012.

John Stegeman, trainer van Go Ahead Eagles en hiervoor Heracles, kent de familie goed. Marc is een goede kennis, broer Edwin een vriend. „Twee jongens van SV Epe, gek van brommers”, herinnert hij zich. „Marc is een nuchtere Epenaar die het beste voor zijn werkgever wil bereiken. Maar hij is wel altijd op zoek naar zijn plafond. Ik denk niet dat het bij Ajax stopt voor hem.” Dat er ook minder nuchtere Epenaren zijn, daarvan is Stegeman het levende bewijs. „Als mij iets dwarszit dan moet ik het ergens kwijt, die emotie. Dat heeft Marc niet. Hij hunkert wel naar succes, maar hij is niet zo van de platte kar of het kloppen op zijn borst.”

Vernederende excercitie

Zondag om 16.45 uur treft de achtervolger uit Amsterdam koploper PSV in Eindhoven, ruim vijf maanden nadat het kampioensduel tussen de twee topclubs daar een vernederende exercitie werd voor Ajax. Onder Erik ten Hag, opvolger van Keizer, liet Ajax net zo veel steken vallen als voor de winterstop. Er waren tijdingen van crisis in de krant, een leegloop onder de spelers dreigde. Maar toen het stof optrok in de zomer was slechts een van de parels, Justin Kluivert, vertrokken.

De gewilde Frenkie de Jong en Matthijs de Ligt: veel reuring, geen transfer. Ook eredivisiespeler van het jaar Hakim Ziyech bleef, tot ieders verbazing. Twee Premier League-spelers in de kracht van hun bestaan kwamen terug naar Nederland: Daley Blind en de Serviër Dusan Tadic. De hand van Overmars is alomtegenwoordig. De coach, niet-Amsterdammer Ten Hag, is toch vooral zíjn coach. Keizer was nog niet weg – letterlijk – of de nieuwe coach had al het woord van Overmars.

Hij ging de zomer in als de hoofdverantwoordelijke voor vier Ajax-seizoenen zonder prijs, al mag de finale van de Europa League in 2017 niet ongenoemd blijven. En hij kwam eruit als de architect van de duurste Nederlandse sportploeg ooit. Assertief gehandeld, Champions League gehaald, publiek weer op de banken. Waarom kan nu wat eerder niet kon? Heeft dat met Overmars te maken? Met Ajax? Is hij bevrijd van de stroperigheid?

Twee landstitels van trainer De Boer en de Europa League-finale. met Bosz

De verruiming van het uitgavenpatroon is een logische ontwikkeling van een club waar de kas voller raakte en de prijzenkast niet. Mark Geestman, kritisch lid van Ajax-commissies in het verleden, spreekt van „een organisatie die zich ontwikkeld heeft, waarbinnen Overmars zich ook ontwikkeld heeft.” Hij doelt op professionalisering van het scoutingapparaat, hoe data-analyse wordt ingezet, maar ook de stroomlijning van besluitvorming. „Dan nog moet je geluk hebben met spelers die willen komen, zoals Tadic. Maar het tijdperk van ‘Ken jij nog een goeie keeper?’ is wel voorbij, goddank.”

In het overlegorgaan genaamd technisch hart, waar Overmars, Bergkamp, hoofd jeugdopleiding Wim Jonk (later Saïd Ouaali) en soms de hoofdcoach zitting hadden, knetterde het al jaren. Een erfenis van Johan Cruijffs ‘fluwelen revolutie’ vanaf 2011, met als doel zelfbestuur van oud-voetballers. „De essentie is dat met het technisch hart de doorstroming van de jeugd structureel gekoppeld is aan transferbeleid”, zei Ajax-preses Leo van Wijk tijdens de aandeelhoudersvergadering afgelopen november. „Ideaal? Nee. Is een technisch directeur ideaal? Nee.”

In 2016 sprak Overmars nog de taal van de Cruijff-revolutie. Bijvoorbeeld toen hij in een interview bij Ajax TV in augustus over Ziyech van FC Twente zei: „Fantastische speler.” Je proefde de worsteling. „Maar die gaan we niet halen.” Ajax had genoeg middenvelders, zei hij. „We kiezen voor beleid. Stel, zo’n jongen leg je vier jaar vast. Je weet dan dat je [bij het aantrekken van Ziyech] een of twee jongens af kan schrijven.” Twee weken later was Ziyech toch Ajacied, nadat de ploeg van coach Peter Bosz door Rostov overrompeld werd in de voorronde Champions League.

Met Ziyech en de Braziliaan David Neres werd toen, voor het eerst sinds 2008, weer de grens van tien miljoen doorbroken bij transfers. De doorstroom van jeugd wordt bij Ajax nog steeds als geloof beleden. Maar volgens Bosz, die Ajax naar de Europa League-finale loodste dat jaar, wordt nu de noodzaak onderkend om de selectie op tijd rond te hebben. „Cruciaal in Europese voorrondes.” Dit jaar sneuvelde ook het toch al poreuze salarisplafond van Ajax. Bosz: „Je kunt het wel hebben over spelers die twintig miljoen euro kosten, maar die komen niet voor 1 miljoen per jaar voetballen.”

Gevoel voor chemie

Bosz ontwikkelde in zijn jaar bij Ajax een „uitstekende” werkrelatie met Overmars, die met lede ogen moest toezien hoe de coach naar Borussia Dortmund vertrok na een conflict in de technische staf. Praten over de ontwikkeling van Overmars vindt Bosz „wat denigrerend als je ziet wat hij al zes jaar heeft gepresteerd”. Hij roemt zijn kennis, timing, zakeninstinct en gevoel voor „chemie” in een spelersgroep. Inmiddels, ziet Bosz, is Overmars steeds meer een echte ‘td’ geworden, ook gezien zijn stempel op de trainerskeuze. Vertegenwoordigers van de jeugdopleiding hebben aan invloed verloren, met Bergkamps vertrek. Overmars is in charge.

De Ajax-selectie vierde woensdag de 3-0 overwinning op AEK Athene in de Champions League met de toeschouwers in de Johan Cruijff Arena.

Foto Erwin Spek /Soccrates

Wie in de publiciteit nog wel eens de zwarte piet toegeschoven kreeg was ‘contact-commissaris spelerstransfers’ Theo van Duivenbode. Bijvoorbeeld toen De Telegraaf hem aanwees bij het mislukken van de komst van de Richarlison, vorige zomer. De Braziliaan koos toch Watford. „Allemaal flauwekul”, zegt Van Duivenbode in een reactie. „Daar had de raad van commissarissen niets mee te maken.” Hij verwijst naar de directeur spelersbeleid voor vragen over transfers in het recente verleden. „Hij weet precies hoe het zit”. Zelf houdt Van Duivenbode zich buiten de publiciteit, sinds hij vorige zomer terugtrad uit toegenomen onvrede met het clubbeleid. Hij ziet nu tot zijn tevredenheid „een heel aantrekkelijk elftal”.

Dat er lange tijd niet boven de 8 miljoen uitgegeven werd voor een speler, beleid waar coach Frank de Boer en Overmars het tot 2016 mee moest doen, irriteerde fans naarmate de financiële speklaag toenam en de spelvreugde opdroogde. Maar Van Duivenbode en Bosz vinden dat te snel vergeten wordt waar Ajax begin dit decennium stond. Een vermogen van zeventig miljoen verdampte na 2000. In 2008 vond wijlen voorzitter Uri Coronel dat het kapitaal op het veld moest staan; vele miskopen volgden toen.

Het kapitaal staat nu weer op het veld, meer dan ooit zelfs. Ten Hag en de ploeg zijn aan zet. Kampioen, minder kan niet met dit ensemble. De directeur spelersbeleid heeft geleverd. John Stegeman maakte daarvan wat mee op Curaçao, waar hij en Overmars afgelopen zomer op vakantie waren met de gezinnen. „Als je met hem praat en je kijkt even de andere kant op dan is ie alweer vertrokken”, zegt hij. „Heeft hij weer iemand aan de lijn. Zoef, zoef, zo gaat dat. Altijd bezig.”