Renée Fokker speelt Astrid Holleeder: 'Het script is mijn waarheid'

Het was niet bekend dat Astrid Holleeder zou meekijken bij de audities. "Zij schijnt wel een soort vetorecht op de casting van haar personage te hebben geëist, maar op de een of andere manier wilde ze mij.”

En dus speelt Renée Fokker (1961) de hoofdrol in ‘Judas’, een psychologische theaterthriller naar de gelijknamige bestseller. Astrid Holleeder beschrijft daarin als ik-figuur uitgebreid haar roerige familiegeschiedenis, eerst gemangeld door een alcoholische en uiterst gewelddadige vader, later door de broer die zich ontpopte als beruchte topcrimineel. Hoe deze zijn naaste omgeving terroriseerde, bekijkt de door Johan Doesburg geregisseerde toneelversie vanuit het perspectief van vier vrouwen: moeder Stien (Trudy de Jong), zussen Sonja (Margot Dames) en Astrid en haar (fictieve) dochter Sam (Eva van de Wijdeven). De handeling spitst zich toe op de zware beslissing van Astrid en zus Sonja om tegen hun broer te gaan getuigen. Een beslissing die hen automatisch tot een bestaan in isolement veroordeelde.

Scootertje

‘Wij hebben elkaar het leven afgepakt’, schrijft Astrid in een brief achterin het boek aan haar broer. “Op toneel zeg ik haar dat na”, zegt Fokker. “Heel toevallig had ik het boek al gelezen, omdat ik het had gekregen. En alles speelt zich af in de Amsterdamse Rivierenbuurt, waar ik ook woon. Willem Holleeder zag ik weleens rondrijden op zijn scootertje, omdat iemand me erop wees. Zelf zou ik hem niet direct hebben opgemerkt. In die toestanden had ik me nooit echt verdiept. Later, toen ik Astrid voor het eerst ontmoette, dacht ik wel: O ja, die ken ik. Maar waarvan? Van op straat of in de supermarkt? Geen idee.

“In het begin vond ik het wel lastig hoe ik die rol moest aanpakken. Het is nu eenmaal geen fictief personage, maar een levend én bekend persoon. Maar sinds ik gewoon uitga van het script en ‘Judas’ te lijf kan gaan als een familietragedie, is Astrid niet anders dan iedere andere rol. Als actrice ben ik al helemaal geen imitator. Ik heb in de paar ontmoetingen ook niet zitten kijken naar hoe ze beweegt of praat. Wel zoek ik naar de energie in die familie, naar wat Willem en Astrid gemeen hebben, naar de manier waarop hij tekeergaat, zoals je op de bandjes hoort. En dan die continue stress en golven adrenaline, de druk die hij voortdurend op de familie legt.

“Die familie is echt een clan. Het alcoholmisbruik, de dagelijkse mishandelingen door de vader, dat is natuurlijk iets wat de kinderen van jongs af met elkaar delen. En na de Heineken ontvoering is de naam besmet. Tegelijk, je kan nog zoveel uithalen, een moeder zal altijd zeggen: och mijn schatje. Een clan kan verstikking zijn, maar ook omhelzing. Het dubbele van Astrid is, dat zij zich als advocate aan dat milieu heeft ontworsteld en er tegelijk aan vasthoudt. In een penibele situatie, ook voor haarzelf, heeft zij haar broer nog geadviseerd over hoe hij aan detentie kon ontkomen. Ze zijn intelligent en schakers, allebei.

Wurggreep

“Of ik haar geloof? Ik ben niet bezig met een moreel oordeel. Het script is mijn waarheid. Astrid wilde dat trouwens als eerste lezen voordat ze haar fiat gaf, maar was meteen enthousiast. Ik wil een karakter neerzetten, een vrouw die door alles heen gaat, die dat onmogelijke leven in de wurggreep van moord en liquidaties wil stoppen, daarvoor haar eigen broer moet verraden en van een normaal bestaan met haar naasten afscheid moet nemen. Daar moet je moed voor hebben.

“Haar angst voor zijn doodvonnis heeft met mij niets te maken. Ik ben geen target. Pas reed ik even op de scooter van mijn dochter, wat wankel met een hele lading bloemen, zag toen een raar autootje en betrapte me er toch op, dat ik heel eventjes dacht: Hè?!”

Bij een try-out in Hoofddorp is de zaal opvallend rustig. “Natuurlijk trekt het stuk nieuwsgierigen”, zegt Fokker. “De zus van een topcrimineel spreekt tot de verbeelding. Niet voor niets heeft Spielberg de rechten voor een film. Er komen, hebben we gemerkt, mensen die nooit eerder in het theater zijn geweest en voor wie ‘Judas’ misschien wel hun eerste toneelstuk is. Niks mis mee, toch? Als je zo mensen over de drempel helpt. Belangrijk is: ze zijn muisstil. Je voelt dat ze meegesleurd worden door het verhaal, niet meer kijken naar ene Astrid Holleeder, maar naar een vrouw in een beklemmende spagaat. Of dat zou lukken, was nog best spannend de eerste keer. Makkelijk om te spelen is het niet. Sophie Kassies heeft het stuk zo fragmentarisch opgebouwd, het verspringt voortdurend van tijd en situatie. Ik moet almaar schakelen tussen angst, stress, liefde, pijn, twijfel, daadkracht.

“Dat schakelen, het balanceren tussen alle emoties en gevoeligheden is tegelijk het boeiende aan de rol. Opgegroeid in een creatief milieu ben ik van ‘het gaat niet om de buiten-, maar om de binnenkant’. Toen ik op mijn zeventiende van straat werd geplukt als model, was ik dan ook stomverbaasd. Hier besef je: door die gewelddadige jeugd zijn het beschadigde mensen. Astrid moet ook kwetsbare lagen hebben. Ik speel de rol inmiddels veel zachter dan in het begin.

Monologen

“De lijn vasthouden is het lastigst. Normaal stuwt de ontwikkeling in een stuk je erdoorheen, maar hier zitten zoveel tijdsprongen tussen de ook al ultrakorte scènes. We hebben eerst van mei tot begin juli gerepeteerd. In de weken daarna kon je de tekst dan wat in laten dalen. Lekker om zo nu en dan niet te werken, maar ik heb nogal wat monologen. Op reis – ik ga graag en veel weg – repeteerde ik die liggend op het strand. En nu doe ik elke avond, vlak voor het naar bed gaan, nog even alle monologen. Gaat dat goed, dan slaap ik lekker in. Tegenvaller voor het in je lijf krijgen van zo’n rol is: Trudy de Jong (die moeder Stien speelt red.) heeft een nierbekkenontsteking en is minstens een week uitgeschakeld. We kunnen dus niet try-outen.”

Op een steenworp afstand van de Bunker, de locatie van de Holleeder-rechtszaak, vinden repetities, première en de eerste reeks voorstellingen van ‘Judas’ plaats in het Amsterdamse theater De Meervaart. “Dat is vanaf mijn huis nogal een eind trappen op de fiets. Daarom heb ik net een scootertje gekocht”, zegt Fokker. Lachend: “Ja, alsof ik Willem H. navolg.”

‘Judas’, naar het boek van Astrid Holleeder, gaat 20 sept. in première in De Meervaart te Amsterdam. Tournee t/m 3-2-2019. Productie: Senf/ KIK/ Jelle Kuiper. Info: www.judasintheater.nl

Lees ook:

Holleeder zit liever alleen in zijn cel

De van vijf moorden verdachte Willem Holleeder wenst geen bezoek van familie te ontvangen. Hij kiest ervoor in de gevangenis in Vught in isolement te leven.

OM begrijpt zorgen van Astrid Holleeder over gebrekkige beveiliging

Astrid Holleeder vindt dat het beschermingsprogramma voor getuigen verbeterd moet worden. De zus van crimineel Willem Holleeder, die zelf tegen haar broer getuigt, uit forse kritiek op de manier waarop ze zelf wordt beveiligd.