'De bouw wordt steeds onveiliger, het toezicht faalt'
Ede
In het Noord-Hollandse dorp Wormerveer stortte dinsdag de tweede verdieping van een parkeerplaats bij een supermarkt in. Het beton viel op de eerste verdieping. Er vielen net geen doden; wel was de schade groot. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid overweegt een onderzoek.
In 2003 vond in Maastricht de ‘balkonramp’ plaats, waarbij twee doden vielen. In mei 2017 stortte een parkeergarage in bij vliegveld Eindhoven – reden om in heel Nederland betonvloeren te controleren en waar nodig te verbeteren.
Weliswaar is de Wormerveerse vloer van een ander type. Maar incidenten in de bouw nemen wel toe, zeggen kenners.
kennis neemt af
Groeit de onveiligheid? Ja, zegt directeur Ankersmit (48) van Bouw- en Woningtoezicht. ‘Onze achterban verwacht dat het aantal incidenten zal toenemen, als de bouw zo georganiseerd blijft als nu het geval is. Volgens een enquête onder bouw- en woningtoezichthouders in Nederland doen incidenten zich vaker voor en lijken ze elkaar sneller op te volgen. Die zorgt leeft sterk, in ons vakgebied en onder constructeurs en bouwadviesbureaus.’
Hoe komt dat? ‘De bouw floreert, maar tegelijk neemt het aantal mensen met voldoende kennis over de veiligheid van constructies af. Het ontbreekt in de hele bouw aan kennis, kunde en menskracht. Ook gemeenten bezuinigen op dit toezicht. Wij maken ons grote zorgen. Ook in Wormerveer hadden gemakkelijk doden kunnen vallen. Het verbaast mij dat dat niet gebeurd is.’
Eerder luidde hoogleraar bouwkunde Rob Nijsse (TU Delft) al de noodklok. Hij sprak van een structureel probleem van verloedering en schetste een beeld van een ‘race naar de bodem’: steeds goedkoper bouwen met steeds minder vakkundig toezicht. Ankersmit onderschrijft dat beeld volledig, inclusief het woord verloedering. ‘Ik spreek collega’s die op bouwplaatsen komen waar geen woord Nederlands meer gesproken wordt. Alle onderaannemers zijn druk, niemand heeft nog het hele overzicht. Het ontbreken van de regie is een groot probleem.’
aansturing
Rob Nijsse zei over ‘Eindhoven’: ‘De aannemer, de toezichthouders en andere betrokkenen die de kwaliteit moeten controleren, zijn ernstig tekortgeschoten. Iedere deskundige herkent zo’n gladde breekplaat meteen en weet dat je daar geen beton op moet gieten.’
Nijsse omschreef voor BNR Radio aannemers als ‘uitzendbureaus’, die alle onderdelen laten aanleveren, vloeren, kolommen en muren, en ter plekke aan elkaar laten plakken. De aansturing gebeurt op afstand, het overzicht ontbreekt.
‘Zoals de bouw nu georganiseerd is, sluit ik nieuwe incidenten niet uit, integendeel’, zegt Ankersmit, verwijzend naar de enquête. ‘Er kwamen harde conclusies uit. Het toezicht verslechtert en gemeenten zien er te weinig op toe dat echt op de bouwplaatsen zelf wordt gecontroleerd. De nieuwe et Kwaliteitsborging, die er nog altijd niet is, haalt toezicht weg bij gemeenten.’ Daardoor investeren gemeenten weinig meer in dit toezicht en zien jongeren minder toekomst in het vak van bouwingenieur.
Duitsland gidsland
In Duitsland mag een huis alleen gebouwd worden door iemand met de juiste vakkennis en de titel Meisterbauer, en onder toezicht van een onafhankelijke Prüfingenieur für Bautechnik, verantwoordelijk voor de berekeningen, de kwaliteit en de uitvoering.
Een idee voor Nederland? Ankersmit: ‘Absoluut. In Nederland mag nu iedereen aan de slag, maar niemand is hoofdelijk aansprakelijk. De klus gaat naar de goedkoopste. In Duitsland gaat een bouwklus naar degene die de beste is. Daar wordt van bouwers geëist dat zij echt gekwalificeerd zijn. Terwijl in Nederland iedereen een aannemersbedrijf mag beginnen en een huis bouwen.’
Met de nieuwe Wet Kwaliteitsborging voor de bouw is te lang getreuzeld. Dat werkt verlammend en zorgt voor een vacuüm, vindt Ankersmit. ‘Mede doordat er enerzijds een sterke lobby is van Bouwend Nederland (‘laat de veiligheid maar aan ons over’) en anderzijds een sterke tegenstem van Vereniging Eigen Huis en Woonbond, die juist een strenge overheid en stevig toezicht willen. Het resultaat is afgezwakte, halfbakken regelgeving.’
Nu zou de wet per 1 januari 2021 in werking treden. ‘Tot die tijd gaat niemand nog meer toezichthouders opleiden of inzetten’, verwacht
Ankersmit. Hij ziet de bouw onveiliger worden door het terugtreden van de overheid, die de markt de vrije teugel laat. ‘Ook de nieuwe wet gaat de ontstane situatie niet eensklaps oplossen. Ik vergelijk het met het opvoeden van een kind. Soms kun je de teugels laten vieren, maar als het kind niet luistert, moet het weer wat strakker.’ <
