Waarom herstellen Nederland en Turkije hun diplomatieke betrekkingen?
Nederland en Turkije hebben vrijdag hun onderlinge diplomatieke betrekkingen hersteld. Welke problemen hadden de landen ook alweer met elkaar en waarom zijn we nu weer vrienden?
1. Waarom stond de relatie ook alweer in de ijskast?
De relatie tussen Den Haag en Ankara kwam in maart vorig jaar zwaar onder druk te staan toen twee Turkse ministers in Nederland campagne wilden voeren voor een Turks referendum, tegen de uitdrukkelijke zin van Nederland. Ankara zette het plan toch door, waarna het vliegtuig met de Turkse minister van Buitenlandse Zaken geen toestemming kreeg om te landen op Nederlandse bodem. De Turkse minister van Familiezaken, die toch per auto opdook in Rotterdam, moest het land onder politiebegeleiding verlaten.
De rel die hierdoor ontstond, was reden om de diplomatieke betrekkingen in februari dit jaar formeel in de ijskast te zetten. Aangezien Ankara eenzijdige excuses bleef eisen over het uitzetten van een Turkse minister in maart vorig jaar, trok Nederland zijn ambassadeur terug. Het kabinet weigerde excuses te maken zolang Turkije niet eveneens een stap zou zetten om de betrekkingen te normaliseren. Dit leidde tot een tijdelijke verbreking van de officiële relatie tussen Nederland en Turkije.
2. Waarom zijn we nu weer vrienden?
Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok heeft geen excuses gemaakt namens Nederland en Turkije heeft dat ook niet gedaan. Blok heeft de afgelopen maanden wel twee keer met zijn Turkse ambtgenoot Mevlüt Çavusoglu gesproken over het belang van een goede relatie over en weer.
De bewindslieden zijn uiteindelijk overeengekomen dat ze het oneens blijven over de ‘betreurenswaardige gebeurtenissen van maart 2017’. Beiden onderstrepen daarnaast dat Turkije en Nederland ‘twee vriendschappelijke landen en NAVO-bondgenoten zijn, met veel gemeenschappelijke belangen.’
Het eerste gesprek vond vorige week woensdag 11 juli plaats in de marge van de NAVO-top in Brussel. Na deze ‘positieve ontmoeting’, aldus een gezamenlijke verklaring, namen beide ministers het initiatief om nogmaals contact op te nemen. Blok schreef een brief aan de Turkse minister van Buitenlandse Zaken en die belde op zijn beurt deze vrijdag terug naar Blok. Daarop is het besluit genomen om de diplomatieke relatie te herstellen. De gesprekken zijn achter de schermen maandenlang voorbereid.
Blok benadrukt vrijdag dat er in de praktijk veel belangrijke kwesties spelen tussen Nederland en Turkije: ‘Denk aan de bestrijding van ISIS, het risico van terugkerende strijders uit Syrië en consulaire kwesties, maar ook onze zorgen over de rechtsstaat en mensenrechtensituatie in Turkije.’
Turkse regeringsgezinde media benadrukken dat beide landen al zestig jaar NAVO-bondgenoten zijn, al vierhonderd jaar intensieve banden onderhouden en een substantiële, wederzijdse handelsrelatie met elkaar hebben.
3. Welke beloftes zijn er concreet gedaan?
Beide landen zullen weer een ambassadeur naar elkaars land toe sturen. Daarnaast zal minister Blok in de tweede helft van 2018 een officieel bezoek brengen aan Turkije.
4. Hoe gaat het nu verder?
De relatie is nog fragiel, dus niets is in beton gegoten. De rel van maart vorig jaar was zeker niet de eerste smet op de relatie tussen Nederland en Turkije. Het was de escalatie van diplomatieke spanning die al jaren opliep.
Sinds 2012 zijn er openlijke ruzies over het Nederlandse integratiebeleid, de opvang van een Turks jongetje door lesbische pleeghouders, over ‘propaganda’ van de AK-partij van president Recep Tayyip Erdogan in Nederland en over de arrestaties van Nederlandse journalisten in Turkije. Vervolgens sprak Nederland volgens de Turken erg laat zijn afkeuring uit over de mislukte coup van 2016 en wekte premier Rutte wrevel met zijn ‘rot op!’ aan het adres van zich misdragende Turkse Nederlanders.
Met zo’n stormachtige relatie is de kans op een hernieuwd opvlammen van oude irritaties niet ondenkbaar. Zeker niet in verkiezingstijd als politici vrezen voor gezichtsverlies en zich in scherpere bewoordingen uitlaten dan normaal. Zulke verkiezingen zijn er zowel in Nederland als Turkije voorlopig even niet. Volgens een insider zijn beide landen erop gericht om ‘vol overgave’ een nieuwe fase in te gaan. ‘De relatie is definitief hersteld.’
5. Wie worden de nieuwe ambassadeurs?
Namen zijn nog niet bekend. De Nederlandse ambassadeur voor Ankara wordt vermoedelijk benoemd tijdens de eerstvolgende ministerraad, op vrijdag 17 augustus.