Woede alleen mocht niet bepalen hoe het MH17-monument eruit zou zien
Voetballiefhebber Reg den Hartog (69) keek regelmatig naar het WK in Rusland. Maar elke wedstrijd deed hem denken aan die dag waarop de MH17 uit de lucht werd geschoten door een Russische raket. Vandaag is het de vierde keer dat het omkomen van 298 mensen wordt herdacht.
Reg den Hartog zal vandaag met zijn vrouw Anja herdenken dat bij de ramp Rob, broer van Anja, zijn vrouw Barbara en zoons Lorenzo en Huub om het leven kwamen. Met het monument in Park Vijfhuizen, op een steenworp van Schiphol, heeft Den Hartog een bijzondere band. Dat begon toen hij een monument ontwierp voor het familiegraf in Duiven. De gepensioneerde architect maakte een stalen plaat met daarin een scheur en daarvoor glazen platen die de scheur volgen.
Toen de Stichting Vliegramp MH17 ontwerpers vroeg om ideeën voor een Nationaal Monument, diende Den Hartog zijn plan in. Daarmee brak een moeizame periode aan, want hij zat ook in de werkgroep die de komst van het monument moest begeleiden. Probleem was niet eens dat hij twee petten ophad. “Bij stemmingen deed ik niet mee. Hoewel ik bang was dat men zou twijfelen aan mijn artistieke integriteit, was dat niet zo. Het probleem zat eerder in het in goede banen leiden van de discussie.”
Bij de zestien voorstellen die overbleven, zag je verschrikkelijke dingen
Kermiswerk
Zo kort na de ramp voerde bij iedereen woede en frustratie de boventoon. “Dat is een lastig startpunt voor een zo belangrijk besluit. Daar kwam bij dat niet iedereen een notie van kunst had of affiniteit daarmee. Bij de ruim dertig inzendingen zat veel, wat ik maar noem, kermiswerk. Ook bij de zestien voorstellen die overbleven, zag je verschrikkelijke dingen. Eén indiener presenteerde zich als maker van beelden voor pretparken.”
Toppunt was een ontwerp opgebouwd uit elementen die uit een catalogus van een geschenkenfirma waren geplukt. Een idee dat door veel nabestaanden mooi werd gevonden. “Ik heb me daar fel tegen moeten verzetten. Uiteindelijk kon ik aantonen dat verschillende onderdelen al op andere plekken stonden. Pas toen ging dat voorstel van tafel.”
Het ontwerp van Den Hartog eindigde op de derde plaats. Met ruime meerderheid kozen de nabestaanden voor het ontwerp van kunstenaar Ronald Westerhuis. “Daar kon ik me helemaal in vinden. Sommigen stemden niet op hem omdat hij geen nabestaande was. Hij zou het verdriet niet invoelen. Dat vond ik onzin. Een gedenkteken moet de emoties verbeelden die de ramp oproept. Een goed ontwerper snapt dit. Ronald heeft dat perfect gedaan.”
Het is een geluk dat Nederland zich niet kwalificeerde voor het WK
Sparren
Westerhuis vroeg om een nabestaande met wie hij over zijn ontwerp kon sparren. De stichting schoof Den Hartog naar voren. “Bij onze eerste ontmoeting zei ik schertsend: ‘je snapt dat ik mijn ontwerp veel beter vind’. Het ijs was meteen gebroken, we werden vrienden en er ontstond een samenwerking waarbij hij openstond voor mijn ideeën.”
Den Hartog zucht bij de vraag of uit zijn ervaringen met de totstandkoming van het monument een les valt te trekken. “Poeh. Een blauwdruk valt voor dat proces niet te maken, omdat de aanleiding vaak verschilt. Er spelen zo veel emoties mee. Álles ligt gevoelig. Het moeilijkste is dat iedereen in zijn waarde wordt gelaten en dat er toch een representatief monument komt.”
Als Den Hartog vandaag bij het monument staat, moet hij moeite doen om alle frustraties van zich af te zetten. De boosheid die eind mei bij hem opwelde door de zoveelste ontkenning van Rusland van enige betrokkenheid bij MH17, terwijl het bewijs overweldigend is. “Dan komt er zo veel pijn boven over de moord op familie met wie je een nauwe band had. Het is een geluk dat Nederland zich niet kwalificeerde voor het WK. Ik was echt de barricaden opgegaan om Oranje thuis te houden. Dat is me bespaard gebleven.”
Strafzaak
Eind mei maakte het Joint Investigation Team bekend dat de fatale Buk-raket afkomstig was van de Russische legerbasis in Koersk. Nederland en Australië stelden hierop de Russische staat aansprakelijk. De strafzaak wordt op een nog onbekend moment in de extra-beveiligde rechtbank op Schiphol gehouden. De kans dat Rusland de verdachten uitlevert, is nihil.
Lees meer over de nasleep van de ramp met de MH17 in dit dossier.
Lees ook: Het bewijs tegen Rusland is er, maar de rechtszaak rond MH17 zal nog veel voeten in de aarde hebben
De rechtszaak rond MH17 tegenhouden, kan Rusland niet. Maar het is de vraag of eventuele veroordeelden ooit hun straf ondergaan. (Mei 2018)