Direct naar artikelinhoud

Turkije, een land dat vastzit in slachtofferschap

Sema Keles, afgestudeerd arts.Beeld M.Ingleby

President Erdogan kan alleen worden weggestemd door zijn eigen achterban. Bij de verkiezingen van vandaag komt een nieuwe generatie stilletjes in opstand.

Sema Keles bleef stil toen ze de operatiekamer niet binnen mocht. De student medicijnen had zich maanden voorbereid op haar stage chirurgie. Maar toen de arts haar hoofddoek zag, ging de deur dicht. "Ik kon alleen maar huilen", vertelt Keles. "Ineens realiseerde ik me dat het Turkije waar mijn moeder zo onder geleden heeft, nog altijd bestaat."

In Europa bestaan steriele hoofddoekjes voor moslima-chirurgen, wist Keles, maar niemand wilde naar dat argument luisteren. Uiteindelijk besloot ze via een vriend een kennis in de AKP-regering te bellen. De volgende ochtend was het probleem opgelost.

Toen de docent zag dat ze onder de pruik een hoofddoek droeg, werd ze de universiteit uit gestuurd

Het was oktober 2015, een paar weken voor de verkiezingen. Keles had haar vertrouwen in Erdogans AKP al jaren verloren, maar toch stemde ze voor Erdogan. "Ik had het gevoel dat uiteindelijk alleen de AKP echt voor mij klaarstaat", vertelt ze. "Het was een emotionele stem."

Afstuderen met een pruik

Met die emotie is Keles opgegroeid. Haar gelovige ouders vertelden haar als kind voortdurend over het strikt seculiere Turkije van vroeger. "Mijn moeder probeerde af te studeren met een pruik. Toen de docent zag dat ze daaronder een hoofddoek droeg, werd ze de universiteit uit gestuurd. Uiteindelijk heeft ze na twintig jaar wachten alsnog haar diploma gehaald omdat de AKP het hoofddoekverbod ophief. Daarom zal ze Erdogan nooit afvallen."

Maar de 25-jarige Keles, inmiddels afgestudeerd als arts, laat zich niet langer gijzelen door dat verleden. "De AKP lijkt juist steeds meer op het oude Turkije", zegt ze. "Ze worden nationalistischer, gebruiken de staat om de islam te controleren en maken het steeds moeilijker om te demonstreren. Net zoals vroeger wordt de democratie beperkt tot de stembus. Maar dat is geen democratie."

Grote verwachtingen

Keles behoort tot een nieuwe generatie Turkse moslims die is opgegroeid onder Erdogan. Naast veranderingen bracht zestien jaar AKP hun vooral grote verwachtingen. Nu die onbeantwoord blijven, keren de hoogopgeleide kinderen van AKP-gezinnen zich langzaam tegen hun ouders én de president. Zij zijn de kiezers die Erdogan deze verkiezingen het meest te vrezen heeft.

Dat bleek al tijdens het referendum van vorig jaar. Echte AKP-stadswijken met veel studenten, zoals Fatih en Üsküdar in Istanbul, stemden mondjesmaat voor of zelfs tegen Erdogans presidentieel systeem. "Het luchtte op dat Erdogan zo schrok van de resultaten", vertelt Keles, die zelf in Fatih woont. "Kiezers wilden een waarschuwing afgeven, maar de vraag is of de regering dat heeft begrepen."

Oude bolwerk

Keles ziet steeds meer posters van de oppositie in het oude AKP-bolwerk Fatih. Vooral de islamistische Saadet Partij wint terrein onder gelovige stemmers die het gevoel hebben dat Erdogan zijn principes verloren heeft. "Maar het gaat ook om de economie", benadrukt de jonge arts. "Veel bedrijven hier zijn afhankelijk van de koers van de lira en het investeringsklimaat. Ze vinden dat Erdogan grote fouten heeft gemaakt in de buitenlandse politiek. Onze relatie met Europa is verpest."

Toch is Keles kritisch over Europa's eigen rol hierin. "Het helpt ons voor geen meter als een of ander Duits of Frans tijdschrift weer eens besluit om Erdogan als een dictator op de voorpagina te zetten", zegt ze gefrustreerd. "Jullie hoeven mij echt niet te vertellen wie Erdogan is. Dat weet ik veel beter, want ik leef er iedere dag mee."

In plaats van een kennis in de AKP te bellen, had ik zelf een protest kunnen organiseren
Sema Keles, afgestudeerd arts

"Erdogan leeft juist van de kritiek van het Westen", vervolgt ze. " Iedere keer als de westerse media iets slechts over Erdogan schrijven, springt mijn moeder voor hem in de bres. Ik weet heel goed dat zij ook teleurgesteld is in de AKP. Maar omdat ze dat niet aan zichzelf durft toe te geven, zegt ze dat het Westen slecht is, ik verwend ben of dat onze generatie niet weet hoe erg het vroeger was."

Psychiatrie

Niet voor niets heeft Keles besloten om psychiater te worden. "De psychiatrie laat zien dat slachtofferschap nooit een genezende werking kan hebben", zegt ze ernstig. Daarmee doelt ze niet alleen op haar moeder. "Ik had anders moeten reageren op dat incident in de operatiekamer. In plaats van een kennis in de AKP te bellen had ik zelf een protest kunnen organiseren. Daar had ik destijds de moed niet voor."

Maar deze verkiezingen blijft Keles niet langer stil. Hoewel ze de AKP nog altijd steunt in de parlementsverkiezingen, weigert ze op Erdogan te stemmen. Wel blijft het even zoeken naar een alternatief. "Even dacht ik dat Muharrem Ince de CHP (seculier, red.) inclusiever had gemaakt. Maar ik vind het walgelijk hoe negatief hij over Syrische vluchtelingen praat. Daarom denk ik dat ik voor Temel Karamaoglu stem (de presidentskandidaat van de oude islamistische Saadet Partij, red.). Dat zal Erdogan het hardst voelen".

Toch betwijfelt Keles of de verkiezingen echt een oplossing bieden. "Eigenlijk moet Turkije collectief in therapie", lacht ze.

"Dit hele land zit vast in slachtofferschap. Onze ouders kunnen daar niet aan ontsnappen, maar een nieuwe generatie leert langzaam met elkaar te praten. Ik hoop dat wij Turkije kunnen genezen."

Volg Turkije-correspondent Melvyn Ingleby op Twitter via @MelvynIngleby

Twitter bericht wordt geladen...

Lees ook:
'Belachelijk dat ik hier moet bepalen hoe mensen in Turkije moeten leven'
Turkse Nederlanders kunnen op verschillende plekken in Nederland naar de stembus voor het Turkse parlement en de president. 
Meer dan de helft van hen stemt niet. Waarom?