Roemenië stevent met omstreden wetten af op rechtsstatelijke crisis

Het Roemeense parlement heeft in de nacht van maandag op dinsdag controversiële wetgeving goedgekeurd die het werk van anticorruptieaanklagers aan banden kan leggen. Daarmee is in Roemenië een nieuwe rechtsstatelijke crisis in de maak.

Volgens de nieuwe wet mag het onderzoek dat voorafgaat aan een strafrechtelijke aanklacht straks maximaal nog één jaar duren. Daarnaast zal bewijsmateriaal van klokkenluiders nog slechts zes maanden geldig blijven. Overige aanpassingen zijn volgens de Roemeense oppositie geschreven om prominente politici die aangeklaagd werden voor fraude te beschermen. De wetswijzigingen dreigen volgens critici het onderzoek naar complexe corruptiezaken onmogelijk te maken.

De nieuwe wet is de laatste in een reeks pogingen van de socialistische regeringspartij PSD en haar centrum-rechtse coalitiepartner ALDE om anticorruptieaanklagers dwars te zitten. Zelf zeggen de partijen dat zij misbruik binnen de rechtspraak willen stoppen. Vorig jaar al gingen honderdduizenden Roemenen de straat op om te demonstreren.

„Heel, heel ernstig”, zo beschreef president Klaus Iohannis, politiek rivaal van de regeringscoalitie, de situatie dinsdag in een reactie. Hij moet de nieuwe wet nog tekenen voor die van kracht wordt. „We zien iets wat zonder precedent is: de PSD stemt wetten voor hun baas.”

Daarmee doelde Iohannis op PSD-voorzitter Liviu Dragnea, die door velen wordt gezien als de machtigste man van Roemenië. Eind vorig jaar stelde het Roemeense anticorruptieagentschap DNA Dragnea in staat van beschuldiging voor fraude met miljoenen euro’s aan Europese fondsen voor wegenbouw. Die aanklacht was gebaseerd op onderzoek van EU-antifraudebureau OLAF. In 2016 werd Dragnea al veroordeeld voor kiesfraude. waardoor hij geen kans maakt op het premierschap. Donderdag hoort hij zijn vonnis in een zaak die draait om het regelen van fictieve ambtenarenbanen voor PSD-partijmedewerkers.

Een van de maandag aangenomen wetswijzigingen kan invloed hebben op beide zaken. De nieuwe regel stelt dat het mogelijk is om een rechtszaak te heropenen indien de motivatie van een vonnis niet geschreven werd door de rechter die het vonnis uitsprak. Dat was het geval bij Dragnea’s veroordeling voor kiesfraude. Een herziening van dat vonnis maakt het volgens deskundigen bovendien mogelijk dat Dragnea slechts een voorwaardelijke in plaats van een onvoorwaardelijke celstraf zou krijgen in de zaak rond de partijmedewerkers.

De regering wilde vorig jaar de ‘kleine’ corruptie uit het strafrecht halen. Ze wil haar eigen hachje redden, zeiden demonstranten.

Een andere wetswijziging voorziet dat beroep tegen een vrijspraak in eerste aanleg alleen kan indien er nieuw bewijsmateriaal is. Het toeval wil dat Calin Popescu-Tariceanu, leider van de coalitiepartij ALDE, net vrijgesproken werd voor het leveren van een valse getuigenis.

Iohannis beschuldigde de regering ervan zowel de macht van de rechtspraak als die van hemzelf te willen „amputeren”. In april weigerde hij nog een verzoek in te willigen van de regering om Laura Codruta Kövesi, de voortvarende chef van het DNA, te ontslaan. Onder haar leiding sleepten anticorruptieaanklagers de afgelopen jaren tientallen corrupte politici en zakenlui voor de rechter. Het grondwettelijke hof bepaalde eind mei dat Iohannis Kövesi toch zal moeten ontslaan.

De PSD haalde op 9 juni honderdduizend partij-aanhangers naar Boekarest voor een pro-regeringsdemonstratie. „U moet niet in de illusie verkeren dat alleen hoge ambtsdragers het slachtoffer zullen worden van beschuldigingen en valse bewijzen”, zei Dragnea tegen zijn toehoorders. „Iedereen kan vandaag in Roemenië het doelwit worden van een beschuldiging die kan leiden tot een aanhouding of een veroordeling.”

Correctie (20-06-2018): In een eerdere versie van dit artikel stond in de tweede alinea ‘veroordelen’ waar ‘beschermen’ had moeten staan. Dat is hierboven aangepast.