Roy de Ruiter: 'Helden zijn de mannen en vrouwen op de grond'

Hij is getrouwd zonder dat er familie bij was, hield zijn ouders met een smoesje weg bij de uitreiking van zijn havo-diploma. Het is duidelijk: Roy de Ruiter (36) wil he-le-maal niet in het middelpunt van de belangstelling staan.

Toch zullen alle camera's op hem gericht staan als hij op 31 augustus op het Binnenhof de Militaire Willems-Orde ontvangt van koning Willem-Alexander. Majoor-vlieger De Ruiter: "Het liefst had ik 'm in een besloten kamer in volledige anonimiteit gekregen."

De Amsterdamse Apachepiloot krijgt de allerhoogste militaire onderscheiding voor 'meerdere dappere daden', zegt generaal-majoor b.d. Henk Morsink van het Kapittel van de Militaire Willems-Orde. Die liet hij zien tijdens zijn zes uitzendingen naar Afghanistan tussen 2004 en 2009. Wát De Ruiter precies heeft gedaan, blijft formeel geheim tot de koning hem dat meedeelt.

Ingewikkelde manoeuvres
Minister Ank Bijleveld van Defensie verklapte gisteren wel dat De Ruiter 26 was - "heel bijzonder, zo jong" - toen hij zijn heldendaden verrichtte. Dat betekent dat het bij zijn uitzending in 2008 moet zijn geweest. "Je moet denken aan gemaakte keuzes en ingewikkelde manoeuvres waarvan je je afvraagt: zou een andere piloot dat ook hebben gedaan?"

Zeker is dat deze hoge onderscheidingen een zeldzaamheid zijn bij de luchtmacht. Toen via het AD uitlekte dat een Apachepiloot zou worden onderscheiden, landde De Ruiter nietsvermoedend op Schiphol voor een uitvaart. Toen hij zijn mobiel aanzette, kwamen berichtjes binnen: 'Gefeliciteerd joh', met een linkje naar het artikel. 

De Ruiter wist van niks. Of het dan bij zijn collega's wel duidelijk was dat hij de Willems-Orde verdiende? "Ik denk dat andere Apachevliegers dezelfde berichten kregen." Nog in de aankomsthal werd hij gebeld door Defensie: hij was het. Droogjes: "In de auto vroeg mijn broertje meteen of ik nu was vrijgesteld van de Wegenverkeerswet."

Zelf zegt hij zich nooit bezig te hebben gehouden met dapperheid, of moed. Hij deed gewoon zijn werk, net als zijn collega-vliegers. "Dapper zijn voor mij de mannen en vrouwen op de grond, de jongens en meiden in de veldhospitalen."

Ook zonder wapens
Die collega's van de landmacht hebben 'zwaar bijgedragen' aan de voordracht van De Ruiter, zegt Morsink. "Ook viel het de commissie dapperheidsonderscheidingen van de Koninklijke Luchtmacht op dat het optreden van één Apachevlieger wel heel vaak naar voren kwam."

De Ruiter is zijn collega's van de landmacht meermaals succesvol te hulp geschoten vanuit de lucht. De Ruiter: "Als er iets mis is op de grond, zijn wij vaak beslissend - óók zonder wapens."Ook bijzonder: bij het werk in Afghanistan kruisten die twee andere 'ridders', Marco Kroon - het Openbaar Ministerie doet momenteel onderzoek naar hem vanwege een geweldsincident in Afghanistan in 2007 - en Gijs Tuinman, zijn pad. In een artikel van Defensie zei hij in 2014 dat Tuinman 'op eenzame hoogte' staat. "Voor mij is dat nog steeds zo."

Zelf vindt hij de Willems-Orde namelijk 'te veel eer'. Toch accepteert hij de onderscheiding - al was bedanken voor de eer ook wel moeilijk geworden nu het nieuws op straat lag. "Ik zie het als waardering voor het hele squadron."

'Rat'
Die kennen hem als 'Rat', een verwijzing naar het Amsterdamse straatschoffie Ciske de Rat. Vliegers hebben altijd bijnamen, doorgaans een verwijzing naar iets wat ze tijdens de opleiding verkeerd hebben gedaan. "Maar bij mij en een maat konden ze niks vinden. Hij werd 'Mouse' - naar grijze muis - ik 'Rat'. Ik ben ook wel van de rattenstreken: de moertjes van een bureaustoel losdraaien of een emmer water op de deur."

De Ruiter werd geboren in Arnhem, maar groeide op in Amsterdam. Daar speelde hij van zijn achtste tot zijn twaalfde bij Ajax. Voetballer worden was een jongensdroom. "Ik voetbalde met Rafael van der Vaart en Wesley Sneijder." Zijn droom kwam niet uit - "Co Adriaanse vond me te verdedigend" - maar hij leerde er waardevolle levenslessen: omgaan met kritiek en keihard werken.

Die kwaliteiten kwamen van pas toen hij zijn vizier richtte op een nieuwe droom: F16-vlieger worden. "Ik wilde graag zo'n krachtig apparaat bedienen." Dat het uiteindelijk een Apachehelikopter werd in plaats van de gedroomde F-16, noemt De Ruiter 'toen een teleurstelling'. "De baas bepaalde. Nu ben ik er heel blij mee."

Search en rescue-piloot
In 2013 deed hij zijn vliegeniersoverall uit en vertrok hij bij Defensie. "Ik was 32, had veertien jaar bij de luchtmacht gezeten en zes uitzendingen gedaan. Als Apachevlieger had ik alles wel gezien. Ik wilde beginnen aan een gezin en dat zag ik niet zitten als ik gemiddeld zes maanden per jaar van huis zou zijn."

En ja, geeft hij toe, de bezuinigingen bij Defensie speelden ook mee. Het avontuurlijke zit nog wel in hem, want na een vakantie in Oman vestigde het gezin zich in die Golfstaat. De Ruiter werkt er nu als search and rescue-piloot voor de Royal Oman Police. "Heel anders, maar hartstikke leuk."

In Oman hoopt hij zich ook te kunnen onttrekken aan de publiciteit die met zijn onderscheiding gepaard gaat. Hij hield het zelfs tot deze week geheim voor zijn ouders. Deze maandag weerde hij de camera's bij zijn kennismaking met de pers, maar dat kan hij straks bij de ceremonie op het Binnenhof niet meer doen.

Maar boegbeeld of uithangbord worden van Defensie, daar heeft hij geen trek in. "Ik voel die druk niet. Na 31 augustus stap ik weer in het vliegtuig en ligt de prioriteit weer bij mijn gezin."